@@sis-style@@
خدمات الكترونيكي
گزارش فساد و شكايات
X
دوشنبه, ۲۱ دي ۱۳۹۴
چچ

مهدي كرباسيان از موانع اجراي برنامه ششم توسعه گفت:

دولت و چالش اجماع در اجراي اهداف توسعه‌اي

هر چند اين روزها جو رسانه‌اي بيشتر متاثر از برجام و پسابرجام است، اما ارائه پيش‌نويس برنامه ششم توسعه را مي‌توان ديگر رويداد مهم كشور دانست.

دولت و چالش اجماع در اجراي اهداف توسعه‌اي

     به نظر مي‌رسد قرار است اجراي برجام و رفع تحريم‌هاي بين‌المللي، فضاي متفاوت اقتصادي و سياسي را براي كشور رقم بزند كه اين فضا بر اجراي برنامه ششم نيز هم بي‌تاثير نخواهد بود. با اين وجود، كشور پس از پشت سر گذاشتن 5 برنامه توسعه‌اي، در حالي به استقبال برنامه ششم توسعه مي‌رود كه توفيق چنداني در عملياتي كردن آنچه در برنامه‌هاي اول تا پنجم توسعه هدفگذاري شده بود، نداشته است. حال كه تنها 2 برنامه ششم و هفتم توسعه تا افق چشم‌انداز توسعه كشور باقي مانده، بار سنگيني بر دوش اين 2 برنامه نهاده شده است تا آنچه از دولت‌هاي قبل محقق نشده، طي 10سال باقي مانده تا افق چشم‌انداز 20ساله كشور جبران شود. در چنين شرايطي، دولت با چالش‌هاي متعددي در اجراي برنامه ششم توسعه مواجه خواهد بود.

تامين نقدينگي، ساختار نامناسب نظام پولي و بانكي، پايين بودن بهره‌وري و عدم اجراي صحيح خصوصي‌سازي را مي‌توان از سرعت‌گيرهاي اجراي برنامه ششم توسعه قلمداد كرد. در اين بين، مهدي كرباسيان رئيس هيات عامل ايميدرو معتقد است اين موارد جزو فرعيات است و مهمترين پيش‌نياز در اجراي برنامه ششم توسعه، وجود اجماع در ميان 3 قوه است؛ اجماعي كه در دولت نهم به خوبي محقق شد اما با اين حال آن طور كه بايد و شايد مورد بهره‌برداري قرار نگرفت و باعث شد تا با وجود اتحاد قوا و درآمدهاي نفتي كلان، كشور از ريل توسعه خارج شود. مشروح گفت و گو با مهدي كرباسيان، رئيس هيات عامل ايميدرو پيرامون برنامه ششم توسعه را در ادامه مي‌خوانيد.

دولت‌هاي مختلف طي برنامه‌هاي اول تا پنجم توسعه تجربه چندان موفقي در تحقق اهداف توسعه‌اي نداشته‌اند. چه اشكالاتي در ساختار اقتصاد كشور وجود دارد كه عدم تحقق اهداف توسعه‌اي را رقم مي‌زند؟
چند اشكال ساختاري در ارتباط با مقوله توسعه در كشور وجود دارد. نخست اينكه براي دستيابي به اقتصاد پويا بايد تعاملات بين‌المللي افزايش يابد تا بتوانيم از وجوه بودجه دنيا براي توسعه كشور استفاده كنيم. منابع مالي داخل كشور كه اغلب متكي به ذخاير نفت و گاز است، كفاف اهداف توسعه‌اي و دستيابي به رشد اقتصادي بالاي 8 درصد را نمي‌دهد.
نكته مهمي كه دولت‌ها بايد در برنامه‌هاي توسعه‌اي به آن توجه كنند، موضوع بهره‌وري است. بايد اين حقيقت را بپذيريم كه برخي از امور توسعه‌اي فقط نياز به پول ندارند. موضوع بهره‌وري در برنامه پنجم توسعه هم ديده شده بود تا بهره‌وري افزايش پيدا كند و كمبود منابع سرمايه‌گذاري جبران شود. در اين برنامه نه تنها هدفگذاري‌ها در خصوص بهره‌وري محقق نشد، بلكه شاهد افت شاخص‌هاي بهره‌وري هم بوديم. بنابراين مي‌بينيم كه نه تنها منابع مالي نداريم، بلكه كاري هم كه انجام مي‌شود بهره‌ور نيست. علاوه بر اين سيستم مقرراتي كه بر كشور حاكم است، سبب شده تا تفاوت جدي بين كسي كه كار مي‌كند و كسي كه كار نمي‌كند وجود نداشته باشد.

با تغييراتي كه در دهه‌هاي 70 و 80 در اداره اقتصاد كشور رخ داد، نه تنها خصوصي‌سازي محقق نشد بلكه خصولتي‌ها ظهور پيدا كردند كه همين امر وضع اقتصاد را وخيم‌تر كرد. در اقتصاد دولتي، فرماندهي تمام امور در دست دولت است و دولت بر همه امور نظارت مي‌كند اما با شكل‌گيري و قدرتمند شدن خصولتي‌ها، مقررات كمرنگ‌تر شد. همه اين موارد در كنار پايين بودن بهره‌وري و كمبود منابع، مشكلات امروز اقتصاد و توسعه كشور را رقم زد.

با اين حال، تمام مشكلاتي كه امروز در زمينه توسعه وجود دارد اقتصادي نيست، بلكه برخي از اين موانع، منشا اجتماعي و فرهنگي دارد. به عنوان مثال، يكي از الزامات دستيابي به اهداف توسعه‌اي اين است كه بروكراسي اداري كاهش يابد و بسياري از قوانين دست و پاگير توليد حذف شود. علاوه بر اين، بخش خصوصي بايد به جايگاه قابل قبولي در اقتصاد كشور دست پيدا كند. بايد دخالت دولت در اقتصاد كشور به حداقل كاهش يابد و بدنه دولت كوچكتر شود. دخالت دولت در اقتصاد باعث مي‌شود كه حتي بهترين برنامه‌ها و هدفگذاري‌ها هم در اجرا ناكام بمانند. سال‌هاست شاهد چنين وضعيتي هستيم كه برنامه‌هاي توسعه‌اي عملياتي نشده و با ادامه يافتن اين روند، در آينده هم عملياتي نخواهد شد. با اين حال، با توجه به تجربه حدود 35ساله دولت در زمينه توسعه، اين اميدواري وجود دارد كه هدفگذاري‌هاي برنامه ششم توسعه واقعي‌تر باشد.

به زعم برخي كارشناسان، نظام پولي و بانكي مهمترين چالش دولت در اجراي برنامه ششم توسعه است. به عقيده دولت، مهمترين مشكل پيش روي دولت در اين خصوص چيست؟
مشكلات پيش روي دولت تنها محدود به مسائل بانكي نيست، سيستم بانكي هم مجري سياست‌هاي كلان كشور است. در مقابل دولت، مشكلات بسيار بزرگتري وجود دارد. يكي از مهمترين مشكلات در امر توسعه اين است كه اجماع در سياست‌هاي توسعه‌اي نيست و سلايق مختلفي در اين زمينه وجود دارد. در اين زمينه بايد يك نقشه راه واحد ترسيم شود و همه حوزه‌ها در امور توسعه به آن تكيه كنند. در حوزه برجام و مذاكرات هسته‌اي چنين اتفاقي رخ داد. به گونه‌اي كه مقام معظم رهبري از اين موضوع حمايت كرد و مردم هم پشت تيم دولت بودند. در چنين فضايي، دولت توانست پيگيري مذاكرات را به عنوان اولين هدف خود قرار دهد. هرچند به ثمر رساندن مذاكرات هسته‌اي كار بسيار سخت و بزرگي بود اما به دليل اجماعي كه وجود داشت، دولت موفق شد آن را به سرانجام برساند. اين اجماع در دولت نهم هم حاصل شده بود. قوه قضاييه، قوه مقننه و ساير نهادها به طور كامل از دولت نهم حمايت كردند اما دولت نتوانست به خوبي از حمايت استفاده كند. با وجود امتيازي همچون نفت گران، نه تنها دولت نتوانست اهداف توسعه‌اي را پيش ببرد بلكه مشكلاتي را در اقصاد كشور ايجاد كرد كه همچنان ادامه دارد.

بنابراين همان طور كه مي‌بينيد، اجماع، مهمترين چالش دولت تحقق اهداف توسعه‌اي و ساير مشكلات جزو فرعيات است. اگر اين اجماع در همه بخش‌هاي حكومت و نهادهاي تاثيرگذار ايجاد شود، توسعه، رفع بيكاري، افزايش سطح رفاه مردم و استقلال كشور به صورت متمركز مورد هدفگذاري قرار مي‌گيرد. در اين صورت است كه مي‌توان ادعا كرد ايران توان تبديل شدن به يكي از 10كشور برتر دنيا را دارد.
نقش بخش معدن در سياست‌هاي توسعه‌اي كشور چطور بايد تبين شود؟
با توجه به اهميت مقوله اقتصاد مقاومتي كه توسط مقام معظم رهبري مورد تاكيد قرار گرفته، دولت كميته‌اي زير نظر شخص رئيس‌جمهوري تشكيل داده است كه در قالب ابن كميته مواردي همچون جلوگيري از خام‌فروشي و اجراي ساير سياست‌هايي كه در راستاي اقتصاد مقاومتي مطرح شده، در حال پيگيري است. بر اين اساس، بايد بتوانيم رقيبي براي درآمدهاي نفتي پيدا كنيم. با توجه به جايگاهي كه بخش معدن در كشور دارد، پيشنهاد ما اين است كه طي يك تا دو برنامه توجه ويژه‌اي به بخش معدن و صنايع معدني معطوف شود تا اين حوزه به يكي از جايگزين‌‌هاي نفت مبدل شود. در حال حاضر شاهد افت چشمگيري در قيمت جهاني نفت هستيم و طبق پيش‌بيني صندوق بين‌المللي پول، قرار نيست طي پنج سال آينده در روند كلي قيمت نفت تغييري ايجاد شود.

با توجه به هزينه‌هاي جاري كشور و هزينه‌هاي مربوط به توسعه، بايد دولت و مجلس به صورت متفق‌القول تاكيد بيشتري بر بخش معدن و صنايع معدني داشته باشند. البته اين بدان معنا نيست كه تنها در برنامه ششم توسعه توجه‌ ويژه‌اي به بخش معدن شود بلكه بايد در تمام قوانين توسعه‌اي كشور، بخش معدن مد نظر قرار گيرد. دولت نمي‌تواند تنها با يك برنامه پنج ساله، همه مسائل كشور را حل كند. بنابراين بايد در راستاي اهداف توسعه‌اي، اولويت‌بندي در ارتباط با پروژه‌‌هاي موجود صورت گيرد. به عنوان نمونه توجه به اكتشافات نفت، تامين زيربناهاي مربوط به توسعه، حل مشكل آب مربوط به صنايع و مسائل اجتماعي و زيست‌محيطي مرتبط با توسعه جزو اولويت‌هاي نخست هستند كه بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرند.

يكي از حوزه‌‌هايي كه در راستاي اهداف اقتصاد مقاومتي بايد مورد توجه قرار گيرد، بخش معدن است. اين حوزه طي 100سال اخير اغلب مورد بي‌توجهي واقع شده و همين امر سبب شده است كه تنها هفت درصد از ذخاير معدني كشور مورد اكتشاف قرار گيرند. با اين وجود، رتبه ايران از لحاظ ذخاير معدني در دنيا حدود 15 است كه اين رتبه‌بندي در صورت توجه بيشتر به اكتشافات، به ميزان چشمگيري ارتقا خواهد يافت.
عدم اجراي صحيح برنامه‌هاي توسعه‌اي، طرح‌هاي نيمه‌تمام فراواني را طي سال‌هاي اخير در ايميدرو برجاي گذاشت. در حال حاضر وضعيت اين طرح‌هاي نيمه تمام به چه ترتيب است؟
با صراحت اعلام مي‌كنم كه در حال حاضر اكثريت قريب به اتفاق پروژه‌هاي نيمه‌تمام معدني فعال شده‌اند. البته ممكن است پيشروي برخي از اين پروژه‌ها كندتر و تعدادي ديگر تندتر باشد. بزرگترين چالش در خصوص اين پروژه‌هاي نيمه‌تمام، تامين منابع مالي بود كه با مشاركت بخش‌هاي غيردولتي و بخش خصوصي، بسياري از اين پروژه‌ها در حال حاضر فعال شده است. به عنوان نمونه از هفت طرح فولادي، 6 طرح با گرفتن شريك فعال شده و تعدادي از پروژه‌هاي آهن اسفنجي به بهره‌برداري رسيده است. البته در حوزه فولاد، كار كمي سخت‌تر است. با اين حال، اين پروژه‌ها هم فعال شده‌اند. پروژه‌هاي گندله‌سازي و كنسانتره سنگان هم با مشاركت گرفتن از سرمايه‌گذار غيردولتي طي هفت ماه اخير توسط ايميدرو فعال شده است. بعضي از پروژه‌ها مانند گل‌گهر5 و گل‌گهر6 كه هيچ اقدامي در خصوص آنها انجام نشده بود، آغاز به كار كردند و پروژه‌هايي مثل طلاي زرشوران و قطران زرند هم به بهره‌برداري رسيده‌اند. علاوه بر اين پروژه‌هاي جديدي مثل فولاد مكران هم شروع شده است. به هر حال، پروژه‌هاي نيمه‌تمام هم روزي تمام مي‌شوند اما نكته مهم اين است كه دولت بايد در قانون برنامه ششم به سازمان‌هاي توسعه‌اي نظير ايدرو و ايميدرو توجه كند و آنها را مورد حمايت قرار دهد. كشورهايي نظير ژاپن و ساير كشورهاي توسعه‌يافته دنيا تاكيد ويژه‌اي بر شركت‌هاي توسعه‌اي دارند.

در اين بين، شركت‌هاي توسعه‌اي تنها به حوزه‌هايي ورود پيدا مي‌كنند كه بخش خصوصي به آن حوزه‌ها وارد نمي‌شود يا حوزه‌هايي كه دولت به دلايلي همچون محروميت‌زدايي، پيشتازي در خدمت‌رساني و توسعه بر فعاليت آنها اصرار دارد. بنابراين وقتي يك سازمان توسعه‌اي با چنين اهدافي فعاليت در اين حوزه‌ها را آغاز مي‌كند، بايد مورد حمايت دولت واقع شود. البته نبايد سازمان‌هاي توسعه‌اي به عنوان رقيب بخش خصوصي قلمداد شوند. بلكه اين بخش‌‌‌ها بايد به طور كلي از بنگاه‌داري فاصله بگيرند و تنها وارد حوزه‌هايي شوند كه حضور آنها ضروري است و بخش خصوصي هم تمايل به فعاليت در آن حوزه‌ها را ندارد. در مجموع اگر بازتعريفي براي سازمان‌هاي توسعه‌اي نظير ايدرو و ايميدرو صورت نگيرد، تا سال‌هاي 95و 96 حيات اين سازمان‌ها با مشكل مواجه خواهد شد.

عملكرد دولت‌هاي مختلف را در اجراي برنامه‌هاي توسعه اول تا پنجم چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
در دور اول برنامه‌هاي توسعه‌اي، پشتيباني جنگ بيشتر مد نظر بود و در آن مقطع توسعه امكان‌پذير نبود. حفظ و بقاي كشور در مقابله با دشمن از اولويت بالاتري برخوردار بود بنابراين توسعه عملي نبود. با اين حال، در همان سال‌ها هم پروژه‌هاي توسعه‌اي تعريف شد اما دولت در آن حد كه مد نظر داشت نتوانست اهداف توسعه‌اي را محقق كند. پروژه توسعه‌اي بعدي در دور اول دولت سازندگي بود كه بيشترين مشكل در آن مقطع زماني، بازسازي خرابي‌هاي جنگ بود. ضمن اينكه دولت با مشكل نقدينگي و محدوديت در فروش نفت مواجه بود اما با اين حال توانست در بازسازي خرابي‌هاي جنگ موفق عمل كند. در دور دوم دولت سازندگي، قيمت نفت با افت جدي مواجه شد كه دولت را با مشكل مواجه كرد اما با اين حال باز هم تعدادي از پروژه‌هاي توسعه‌اي ادامه پيدا كرد.

در دولت خاتمي اوضاع اقتصادي كشور بهتر بود و خوشبختانه در سال‌هاي 82 و 83 به رشد اقتصادي حدود هفت درصدي رسيديم. از لحاظ رشد اقتصادي در مسيري قرار گرفته بوديم كه كشور را به نظرات رهبري در خصوص افق1404 نزديك مي‌كرد. اما در دولت نهم و دهم به دليل اختلالاتي كه در اقتصاد كشور ايجاد شد، باز هم از اهداف توسعه‌اي فاصله گرفتيم. در سال‌هاي 89 و 90، شانس بزرگي همچون افزايش قيمت نفت نصيب ما شد. قيمت نفت از 20 دلار به حدود 120دلار رسيد كه درآمد 600 تا 700ميليارد دلاري را از آنمان كرد كه متاسفانه نه تنها از اين درآمدها در توسعه كشور استفاده نشد، بلكه مشكلات عميق اقتصادي ايجاد شد كه همچنان ادامه دارد. با اين حال، اميدواريم با رويكردي كه دولت تدبير و اميد در خصوص اصلاح ساختار اقتصادي و بهبود روابط بين‌المللي اتخاذ كرده است، بتواند اهداف برنامه ششم توسعه را عينيت ببخشد.  
 

آدرس کوتاه شده:

Fatal error: Uncaught Exception: Invalid function "drawToolbar" in /portal/www/html/imidro/html/source/api/service.php:587 Stack trace: #0 /portal/www/html/imidro/html/source/services/template_engine/plugins/function.siswebaccessibility.php(15): sisServiceAPIFunc('sis_web_accessi...', 'drawToolbar', 'drawToolbar') #1 /portal/www/html/imidro/html/source/api/classes/Smarty/Smarty.class.php(1968): smarty_function_sisWebAccessibility(Array, Object(Smarty)) #2 /portal/www/html/imidro/html/temporary/theme_compiled/imidrofa229916^%%00^000^00000000%%.php(216): Smarty->render_plugins('smarty_function...', Array) #3 /portal/www/html/imidro/html/source/api/classes/Smarty/Smarty.class.php(1264): include('/portal/www/htm...') #4 /portal/www/html/imidro/html/source/api/classes/Smarty/Smarty.class.php(1110): Smarty->fetch('', 'cdk|imidro|fa|/...', 'imidrofa229916', true, 'layout_template', NULL) #5 /portal/www/html/imidro/html/source/services/theme_engine/classes/theme_engine.php(216): Smarty->display('', 'cdk|imidro|fa|/...', NULL, 'layout_template') #6 /portal/www/html/imidro/html/source/api/thm_engine.php(108): theme_engine->do_themefooter(NULL) #7 /portal/www/html/imidro/html/source/footer.php(20): themefooter() #8 /portal/www/html/imidro/html/source/footer.php(26): foot() #9 /portal/www/html/imidro/html/source/index.php(279): include('/portal/www/htm...') #10 {main} thrown in /portal/www/html/imidro/html/source/api/service.php on line 587
Array
(
    [type] => 1
    [message] => Uncaught Exception: Invalid function "drawToolbar" in /portal/www/html/imidro/html/source/api/service.php:587
Stack trace:
#0 /portal/www/html/imidro/html/source/services/template_engine/plugins/function.siswebaccessibility.php(15): sisServiceAPIFunc('sis_web_accessi...', 'drawToolbar', 'drawToolbar')
#1 /portal/www/html/imidro/html/source/api/classes/Smarty/Smarty.class.php(1968): smarty_function_sisWebAccessibility(Array, Object(Smarty))
#2 /portal/www/html/imidro/html/temporary/theme_compiled/imidrofa229916^%%00^000^00000000%%.php(216): Smarty->render_plugins('smarty_function...', Array)
#3 /portal/www/html/imidro/html/source/api/classes/Smarty/Smarty.class.php(1264): include('/portal/www/htm...')
#4 /portal/www/html/imidro/html/source/api/classes/Smarty/Smarty.class.php(1110): Smarty->fetch('', 'cdk|imidro|fa|/...', 'imidrofa229916', true, 'layout_template', NULL)
#5 /portal/www/html/imidro/html/source/services/theme_engine/classes/theme_engine.php(216): Smarty->display('', 'cdk|imidro|fa|/...', NULL, 'layout_template')
#6 /portal/www/html/imidro/html/source/api/thm_engine.php(108): theme_engine->do_themefooter(NULL)
#7 /portal/www/html/imidro/html/source/footer.php(20): themefooter()
#8 /portal/www/html/imidro/html/source/footer.php(26): foot()
#9 /portal/www/html/imidro/html/source/index.php(279): include('/portal/www/htm...')
#10 {main}
  thrown
    [file] => /portal/www/html/imidro/html/source/api/service.php
    [line] => 587
)