سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

پیش از آنکه بگوییم خام فروشی مواد معدنی مطلوب است یا نه؛ بدانیم که قانون در این زمینه کسب حداکثر ارزش افزوده از مواد خام معدنی و تبدیل آن به محصول نهایی را مطرح کرده ؛ لذا این مسئله باید همواره مدنظر مسوولان اجرایی کشور باشد.
  تازه ترین آمار منتشر شده توسط گمرک ایران در باره صادرات پنج ماهه سال 92 حاکی است که در این مدت 552 میلیون دلار سنگ آهن بهم فشرده نشده و کنسانتره به خارج کشور صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 95 درصد افزایش دارد. نکته مهمتر آن که سنگ آهن در ردیف نخست کالاهای صادراتی قرار گرفته و این موضوع نشان می دهد که نسبت به کسب حداکثر ارزش افزوده از سنگ آهن توجه جدی نشده است.
سال گذشته نیز حدود 20 میلیون تن سنگ آهن به ارزش حدود سه میلیارد دلار به خارج کشور صادر شد و بقیه تولیدات یعنی 18 میلیون تن نیز در کارخانه های فولادسازی به مصرف رسید.
کارشناسان اعتقاد دارند به جز برخی انواع سنگ آهن که مصرف داخلی ندارد، نباید سنگ آهن تولیدی به صورت خام صادر شود زیرا که در حال حاضر کارخانه فولادسازی ظرفیت های خالی دارند که با تامین مواد اولیه مورد نیاز آنها و یا تامین مواد اولیه واحدهای جدید ذوب در آینده، می توان فولاد مورد نیاز کشور را به طور کامل تولید و واردات را به صفر رساند.
به گفته رحمانی رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با مبلغ صادرات سنگ آهن در 10 سال گذشته امکان ایجاد 20 میلیون تن ظرفیت جدید در صنعت فولاد وجود داشت ؛ در حالی که میزان واردات سالانه فولاد کمتر از نصف این رقم است. حال این سوال مطرح است که چرا تاکنون عایدات صادرات سنگ آهن آنچنان که باید صرف ایجاد ارزش افزوده نشده و از سوی دیگر ظرفیت های تولید سنگ آهن هم افزایش نیافته است.
این در حالی است که بسیاری از کشورهای سازنده فولاد مانند هند همواره تمایل دارند سنگ آهن را برای فولادسازان داخلی خود نگه دارند. در سال مالی 2010 – 2009 میزان فروش سنگ آهن هند به خارج بیش از 117 میلیون تن بود اما در سال مالی 2013 – 2012 آن را به 18 میلیون تن کاهش داده است و این مسئله نشان می دهد که کشورها تمایل زیادی به خام فروشی مواد معدنی خود ندارند.
ایران با حدود 2.8 میلیارد تن ذخیره قطعی حدود 1.2 درصد ذخایر جهانی سنگ آهن را در اختیار دارد. بر اساس سند چشم انداز ، ظرفیت تولید سنگ آهن در سال 1404 باید به 120 میلیون تن برسد که حدود 80 میلیون تن آن برای مصرف کارخانه های فولادسازی داخل کشور خواهد بود.
به گفته صاحب نظران، یکی از دلایل خام فروشی مواد معدنی ، جدا بودن واحدهای صنایع معدنی از معادن است؛ لذا برای فراوری و ایجاد ارزش افزوده بیشتر ، باید واحدهای فراوری مواد معدنی در کنار معادن بزرگ ایجاد شود.
اکنون که بیشتر مسئولان رده بالای کشور نسبت به اهمیت بخش معدن در اقتصاد واقف هستند و معدن را بهترین جایگزین برای نفت می دانند، باید زمینه های جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی و استفاده از تکنولوژی روز جهان بویژه در بخش فراوری مواد معدنی را فراهم کنیم.