سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

در همین حال صادرات در شرایط فعلی می‌تواند به تحقق سند چشم‌انداز 1404 یعنی صدور 20 میلیون تن فولاد نیز کمک کند چرا که اگر اکنون بتوانیم بازارهای جهانی را در اختیار بگیریم، قطعاً با حفظ آن تا آن زمان، صادارت فولاد مازاد، در کشور محقق خواهد شد. البته این مهم نیازمند چند اجرای چند راهکار عملی از سوی دولت و تولیدکنندگان است و با اجرای آن‌ها، بقای حضور ایران در بازارهای جهانی تضمین می‌شود.

ارزیابی‌ها از میزان صادرات فولاد کشور در دو سال گذشته حاکی از آن است که صادرات فولاد در سال 94 با رشد بیشتر از 20 درصد نسبت به سال 93، از مرز چهار میلیون تن گذشت. با توجه به روند فعلی، صادرات فولاد در سال 95 نیز در همان مسیر ادامه دارد و به‌ نظر می‌رسد تا پایان سال، صادرات نسبت به واردات به میزان قابل توجهی پیشی گیرد. این به معنای یک جهش در راه یابی به بازار جهانی و نیز یک توفیق در گذر از بحران رکود بازار فولاد است.

**اتخاذ استراتژی صحیح در راه صادرات فولاد

به‌طور کلی چالش‌های صادرات فولاد را می‌توان به چالش‌های داخلی و چالش‌های خارجی تقسیم‌بندی کرد. در داخل هزینه‌های تمام‌شده و تامین نیاز بازار داخلی و مقررات صادرات و واردات از جمله چالش‌ها به‌شمار می‌روند و در خارج نیز رقابت سخت و دامپینگ و عدم امکان استفاده از همه امکانات بین‌المللی است که البته برای همه آن‌ها راه حل‌های نسبی وجود دارد. خوشبختانه صادرکنندگان فولاد ایران نسبت به این راهکارها آگاه بوده و تاکنون نیز در این مسیر توفیق داشته‌اند. آنچه مهم است استراتژی صحیح روآوری به صادرات در شرایط رکود است که طبیعتاً ریسک‌های خود را دارد اما تضمین‌کننده ادامه حیات و رشد صنعت فولاد خواهد بود.

در وضعیت سخت و رکود فولاد جهانی، طبیعی است حتی ادامه حضور در بازار جهانی نیاز به بازنگری استراتژی‌ها براساس شرایط فعلی بستگی دارد، چه رسد به توسعه آن. با توجه به شرایط، تنوع محصول، قیمت تمام‌شده و کیفیت بیشتر، مشتری مداری، روابط سیاسی و تجاری مالی، اطمینان از استمرار همکاری تجاری، شراکت‌های تجاری و گسترش دامنه بازار حتی تغییر آن، از جمله راهبردهای موثر در توسعه بازار صادرات محسوب می‌شوند. وجود طیفی گسترده از مشتریان، امکان مانور را برای صادرکننده در پوشش اهداف فراهم می‌آورد. این موضوع به‌خصوص برای صادرکنندگانی که موفق به ایجاد بازار جدید می‌شوند و به‌خوبی از مزیت آن استفاده می‌کنند، صادق است.

در همین حال راهکارهایی همچون ایجاد بازارهای جدید، استمرار کار با مشتریان وفادار حتی با دادن امتیازات با توجه به شرایط سخت بازار، روی آوردن به محصولات ویژه با ارزش افزوده بالاتر، استفاده از مزیت‌های نسبی کشور در تولید فولاد و سرمایه‌گذاری درازمدت برای بقا و رشد برای خود و مشتریان وفادار، پیش‌قدم بودن در هموار ساختن مسیر و هدایت مقررات و ضوابط واردات و صادرات در جهت حمایت از تولید داخل و صادرات از دیگر اقدامات در جهت توسعه بازارهای صادراتی به‌شمار می‌روند. بنابراین حضور فولادسازان ایران در بازارهای داخلی و بین‌المللی در هر حال، در شرایط رکود فعلی به‌عنوان یک ضرورت برای عبور از بحران و در آینده جهت عرضه مازاد بر تولید، با توجه به چشم‌انداز بیست ساله، محسوب می‌شود.

در هر حالت فروش داخلی محصولات برای فولادسازان ایران یک مزیت محسوب می‌شود. هر چند انتظار نمی‌رود آن‌ها بتوانند صد درصد بازار را به‌ دلایل اقتصادی و فنی پوشش دهند. به عبارت دیگر، صادرات و واردات در بازار فولاد همواره وجود دارند؛ اما مهم ایجاد توازن اقتصادی و کیفی بین آن‌ها است، این توازن باید به‌صورت طبیعی و بر اساس پیش‌نیاز ایجاد شود و نه فشارهای غیر متعارف! در این صورت است که بخش عمده‌ای از نیاز داخل توسط تولیدکنندگان داخلی و بخشی از آن هم به‌طور منطقی توسط واردات تامین می‌شود. در حالی که تولیدکنندگان نیز بخشی از محصول خود را صادر می‌کنند.

**نقش دولت در توسعه صادرات

همان‌طور که وضع مقررات در توسعه صادرات موثر است، سرعت عمل و اجرایی شدن آن در زمان مناسب به‌خصوص در مقاطع شروع و پایان تغییرات بازار اهمیت بسیاری دارد. در شروع رکود فعلی متاسفانه کشور نتوانست عکس‌العمل متناسب با آن را در زمان خود نشان دهد و فرصت زیادی از دست رفت که منجر به خسارت به تولیدکنندگان داخلی شد. اما در شرایط پس از تثبیت، شاهد استفاده مناسب از مقررات هستیم و دولت چه در تصویب و چه در اجرای مقررات و به‌خصوص در سرعت متناسب آن با تغییرات، نقشی اساسی ایفا می‌کند. همان‌گونه که در همه دنیا طی دو سال گذشته شاهد وضع مقررات تشویقی برای صادرات و سخت‌گیرانه برای واردات فولاد بوده‌ایم. چراکه در غیر این صورت، صنعت زیربنایی فولاد که مادر سایر صنایع نامید می‌شود، بدون حمایت از دست خواهد رفت و این صنعت عظیم در چرخش، از حرکت ایستاده و به این سادگی قابل احیا نخواهد بود.

**دست‌یابی به صادرات در افق 1404 ممکن است

در برنامه افق 1404، تولید فولاد 55 میلیون در نظر گرفته شده است که 18 میلیون تن آن به صادرات اختصاص دارد. بحران دو سال گذشته و روی آوردن به صادرات و توفیق در آن، یک تمرین اجباری برای آینده بود که باید این روند حتی در صورت بهبود شرایط و نیز همزمان با رشد تولید فولاد داخل و متناسب با آن ادامه یابد تا کشور به‌تدریج سهم خود را در بازار جهانی و متناسب با برنامه افزایش دهد. این یک برنامه متوازان است و صنایع فولادی نیز امیدوارند که رشد اقتصادی ایران بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، به‌نحوی پیش رود که جذب‌کننده سهم بیشتری از تولید داخل شود. در این صورت علاوه بر اشتغال مستقیم، فولادی‌ها شاهد توسعه اقتصادی و اشتغال در صنایع پایین‌دستی و زیربنایی دیگر هم خواهند بود اما باید حضور همیشگی را در بازارهای جهانی به‌عنوان یک اصل برای فولاسازان حفظ کرد، حتی اگر در مقاطعی، جهت رفع برخی نیازهای داخلی، مجبور به واردات شویم.

منبع: ماهنامه اخبار فلزات شماره 77 آبان 95