سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

زمانی که در 10 سال پیش، بهای مواد معدنی و صنایع معدنی آهنگ رشد را آغاز کرد ناظران دریافتند که دنیای قیمت گذاری مواد معدنی دچار انقلاب شده و از این پس نباید با تحلیل های دهه های 90 میلادی و قبل تر از آن به بازار های پیش رو نگریست . بروز اقتصادهای نوظهور،برآمدن اژدهای زرد از مشرق زمین ،‌ کاهش مواد مصرفی دراروپا و ورود فن آوری ای جدید برای رشد بیش از پیش تولید، همگی خبر از این انقلاب در بخش معدن می دادند. دیگر سنگ آهنی ها و زغالسنگی ها در حال خروج از لوای مجتمع های بزرگ صنعتی بودند ‌و در مدت کوتاهی هویتی مستقل یافتند. نگاهی به رشد تولیدات صنعتی این نکته را گوشزد می کرد که ادامه حرکت چرخ صنعتی به تولیدات معدنی و سرمایه گذاری در این بخش وابسته است.
این موسم با اندکی فاصله به بازار تولیدات معدنی ایران هم رسید و اندک اندک کارشناسان و مدیران دریافتند که تداوم روند رشد اقتصاد در گرو توجه به بخش معدن به معنای عام است. حرکتی که از حوزه اکتشاف آغاز و تا تکمیل زنجیره تولید ادامه می یابد. در واقع دست یافتن به اهداف بخش معدن و صنایع معدنی کشور در افق 1404 نیازمند حرکت متوازن در این حوزه است. پیش از این تصور می شد تولیدات معدنی فی نفسه ارزش چندانی ندارند اما زمانی که در یک زنجیره تولید قرار می گیرند ارزش نقطه آغازین که همان معدن باشد نمایان تر می شود. به عنوان مثال تولیدات معدنی امریکا در سال 2011 از ارزش 64میلیارد دلاری برخودار بود اما با قرارگرفتن در بخش فرآوری بیش از 8برابر جهش پیدا کرد و به رقم 578میلیارد دلاری رسید و درنهایت در چرخه تولید محصولات معدنی و تولیدات صنعتی به ارزش 2100میلیارد دلاری ارتقاء پیدا کرد.
در همین حال بررسی های کارشناسانه نشان می دهد در کشورهای صنعتی هر یک درصد رشد بخش معدن، رشد نزدیک به 3 برابری در اقتصاد ایجاد می کند حال چنانچه نگاهی به حوزه معادن ایران نیز داشته باشیم به پتانسیل های آشکار و نهان این بخش پی خواهیم برد.
در کشور ما تا این زمان همواره به آمارهایی استناد می شود که مربوط به دهه های گذشته است در واقع بخش اعظم آمار ارزش ذخایر ایران از اکتشافاتی است که در دهه های 20 تا 50 شمسی به دست آمده است. به عنوان مثال گفته می شود ارزش ذخایر معدنی ایران 700میلیارد دلار است اما نکته آنست که این رقم تنها مربوط به کشف 7درصد از ذخایر معدنی است. چنین رقمی تنها 100هزار و حداکثر 150 هزار متر مربع از سطح کشور را در بر می گیرد به عبارتی طی 100 سال اخیر عملکرد بخش اکتشاف بسیار اندک بوده است.
این امر مبین آنست که دستیابی به اهداف توسعه ای در تولید فولاد ،‌مس ،‌روی ،‌طلا و ... نیازمند اینست که از یک سو سرمایه گذاری در بخش اکتشاف - به عنوان حوزه پایه ای معدن- افزایش یابد و از دیگر سو برنامه های جذاب برای سرمایه گذاری در زنجیره تولید اعمال شود. چنین نگاهی در ماه های اخیر تاحدودی رخنمون داشته است. اخیرا از سوی ایمیدرو – به عنوان سیاستگذار بخش معدن و صنایع معدنی - اعلام شده که برنامه های متعددی برای ارتقاء جایگاه معدن و صنایع معدنی در دست اجرا است که بر خی از آ‌ن ها شامل تامین زیرساخت ها،‌واگذاری مدت دار زمین ،‌تضمین خوارک اولیه طرح ها و خرید محصول تولیدی،‌پوشش بیمه ای ،‌ حمایت مالی با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی ،‌ واگذاری حق بهره بردای ،‌مشارکت بخش خصوصی تا مرز 100درصدی و ... هستند که جملگی با هدف ارتقاء این بخش در اقتصاد ملی ، عملی شدن برنامه های افزایش ظرفیت و تکمیل زنجیره تولید تعریف شده اند.
محقق شدن این برنامه ها در کنار جذابیت های قیمتی که درسال های اخیر برای سرمایه گذاران ایجاد شده می تواند ضریب اطمینانی از عملی شدن اهداف تعیین شده در بخش معدن و صنایع معدنی ایجاد کند. بازدهی های بالای سهام شرکت های معدنی در بورس در 10 سال اخیر و به ویژه چند سال اخیر خود نشان دهنده آماده بودن شرایط رشد بخش معدن است. در حال حاضر 25درصد از ارزش 200هزار میلیارد تومانی بورس اوراق بهادار مربوط به این حوزه است.
اکنون با توجه به باز شدن چالش های بین المللی برای اقتصاد ایران و همچنین جذابیت هایی که بخش معدن برای سرمایه گذاران دارد روزنه های امید برای رشد را ایجاد کرده به ویژه آن که جهش این بخش در نهایت به رشد ارزش افزوده ،‌افزایش درآمد سرانه ، اشتغال و موتور محرک صنایع دیگر منجر می شود.