سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

تصمیم شرکت خودروسازی فورد در خصوص استفاده بیشتر از آلومینیوم در ساخت وانت های 2015f-150 خود زمینه ساز بحث مجدد در خصوص رقابت بین فولاد و آلومینیوم برای قراردادهای عرضه مواد تزئینی به بخش خودروسازی شد.
اگر چه در واقع مصرف آلومینیوم در بدنه خودروها سابقه طولانی دارد اما در سال های اخیر کاربرد آن در ساخت خودروهای آخرین مدل توسط کارخانه های اصلی سازنده تجهیزات مانند آئودی ، جاگوار، لندروور فراگیر شده است. بعضی از تحلیل گران بازار می گویند خودروی آخرین مدل فورد f150 دستاوردی است که مدتها منتظر کاربرد آلومینیوم و تولید انبوه آن در بازار بوده است.
با رشد مصرف آلومینیوم در بدنه خودروها به سوالاتی در رابطه با قیمت و امکان دسترسی به ورق های آلومینیوم برای بدنه خودرو، مشکلات و پیچیدگی های قبلی در مونتاژ قطعات آلومینیومی و سهولت در تعمیر و نگهداری آن پاسخ داده می شود.
اما به هر صورت این سوالات می تواند زمینه ساز مباحثات سازنده ای شده و پاسخ دهد که آیا صنعت فولاد در خواب غفلت بوده که اجازه داده است آلومینیوم هر چه بیشتر به قلمرو آن در بازار قطعات خودرو رسوخ کند؛ شکی نیست که پاسخ به این سوال موکدا " خیر " است.
از یک دهه پیش انجمن جهانی فولاد (WSA ) با همکاری فولادسازان برتر کشورهای صنعتی از جمله آرسلور میتال ( پروژه فولادهای برتر) با همکاری یکدیگر در حال مطالعه و بررسی برای تولید فولادهای سبک و پردوام هستند تا خودروسازان بتوانند در ساخت خودروهای فوق العاده سبک ( ulsab) از آن استفاده کنند که در این زمینه به دستاوردهایی هم نائل شده اند.
این امر نشان دهنده این است که صنعت فولاد جهانی همچنان برای نفوذ بیشتر در بازار خودروسازان با آلومینیوم و سایر مواد در رقابت نزدیک بوده اند. برای مطالعه بیشتر در این خصوص می توان به سایت انجمن مذکور به آدرس www.wsa.org مراجعه کرد.
مهندسی پیچیده و سرمایه گذاری اصولی و لازم برای ایجاد و یا نصب خطوط تولید خودرو بدین معنی است که شرکت های تولیدکننده فولاد و آلومینیوم با طراحی و استفاده از فرایندها و فناوری های تولید محصول لازم در صنایع پایین دستی خود ( خودروسازی) آشنا بوده و همکاری بسیار نزدیکی با آنان دارند.
به عنوان مثال بعضی از فولادها پس از تحت فشار قرار گرفتن ( press ) برای شکل دهی به صورت پنل ویژگی های لازم مانند استحکام و عملکرد کامل را بدست می آورند. فولادسازانی چون تیسن کروپ که محصولات نورد تخت مخصوص خودروسازان را تولید می کنند، در طراحی تجهیزات پایین دستی لازم برای فرایند محصول خود و به عنوان بخشی از فرایند مهندسی همزمان
( simultaneous eng ) در طراحی خودروهای جدید و تامین نیازهای آنان تعامل و همفکری دارند.
فرصت برای هر دو فلز
کمپانی فورد در تبلیغات اینترنتی خود بر مزیت های قطعات فولادی و آلومینیومی تاکید می کند و می گوید که با تکیه بر این مزیت ها آخرین مدل f-150 را تولید کرده است. قاب شاسی آن تماما از قوطی های فولادی مستحکم ساخته شده و از آلومینیوم آلیاژی نوع نظامی با استحکام بالا در بدنه و کف خودرو فورد مدل f-150 استفاده شده که آن را بسیار مستحکم کرده است.
بخشی از پاسخ فورد به این سوال که خود آن را مطرح می کند، این است که چرا می گویند " جهش عظیم به جلو در زمینه فناوری کامیون" و پاسخ آن این است : " چون در حال حاضر و سال های آتی کامیون شما می بایستی قوی تر و محکمتر بوده ، بهره وری بیشتر و کارآمدی آن بالاتر باشد چون مشاغل همچنان سخت تر می شود و قیمت های سوخت نیز رو به افزایش است."
در توجیه انگیزه مصرف آلومینیوم آلیاژی باید گفت که سازنده تجهیزات اصلی ( OEM ) نیز تاکید می کند که مدل جدید 700 پوند سبکتر از مدل های قدیمی آن و آلیاژهای آن قابل بازیافت است.
فورد می گوید ما خواص شیمیایی آلیاژ آلومینیوم بکار رفته در ساخت بدنه مدل
2015f-150 و کف آن برای تسهیل در بازیافت را استاندارد یا بهینه می کنیم. ضایعات آلومینیوم قابل بازیافت بوده و می توان آن را برای به حداقل رساندن باطله به فرایند تولید فرستاد.
فورد با تشریح مزیت های فولاد در خصوص ویژگی های فولاد با استحکام بالا اضافه می کند : قاب شاسی ما کاملا از قوطی مستحکم فولادی ساخته شده که دارای هشت سطح مقطع محکمتر و سخت تر از مدل های قبل است.
بسیاری از قطعات فولادی مدل 2015f-150 به گونه ای طراحی شده است که از فرایند نورد لوله ( roll- forming ) استفاده می کند که وزن آن را به حداقل رسانده و استحکام آن را حفظ می کند.
توسعه بازار
صنعت آلومینیوم هر چه بیشتر خود را با تقاضای روز افزون خودروسازی وفق می دهد . در اوایل سال 2014 خبرهای زیادی حاکی از این بود که در صنایع پایین دستی سرمایه گذاری های قابل توجهی برای تولید ورق خودرو صورت خواهد پذیرفت. شرکت های الکوا، هیدرو و کونستلیوم همگی اعلام کرده اند که در این بخش طرح های توسعه خود ا اجرا کرده و شرکت الویس هم این طرح توسعه را در برنامه کاری خود قرار داده است.
هم اکنون در این بخش سودآور رقابت شدیدی در میان عرضه کنندگان برقرار است و میزان فروش آن در چند فصل گذشته بسیار افزایش یافته است. این وضعیت در منطقه شورای همکاری های خلیج فارس نیز برقرار است به طوری که واحد نورد شرکت معادن " Maaden " درعربستان سعودی نیز قرار است تولید این محصول را در اواخر 2014 آغاز کند.
به طور کل تولید ورق خودرو هنوز سهم کوچکی از بخش تولید کلی ورق یا محصولات تخت را از نظر حجمی در اختیار دارد و تولیدکنندگان بزرگ سعی و تلاش زیادی در این بخش دارند که می توانند فرصت هایی را برای دست اندرکاران کوچکتر ایجاد کنند تا به سهم بیشتری از این بازارها دسترسی داشته باشند.
متال بولتن اخیرا مطالعاتی را تحت عنوان " چشم انداز استراتژیک برای فولاد و آلومینیوم در صنعت جهانی خودرو تا سال 2021 " انجام داده و یک پایگاه اطلاعاتی جامعی در خصوص بازارهای وسائط نقلیه شخصی و تجاری توسط کشورهای صنعتی در تمام مناطق جهان ایجاد کرده است.
به نظر می رسد این اطلاعات در بخش لوازم خانگی و سازه خودرو جمع آوری شده و در سایر بخش ها که غالبا در مطالعات قبلی مانند قسمت های شاسی ، قطعات انتقال نیروی موتور به چرخ ها ، تزئینات داخلی خودرو و سایر جنبه ها نادیده گرفته شده بود، انجام شده است.
دستاوردهای مطالعاتی نشان می دهد که آلیاژهای آلومینیوم بتدریج در بسیاری از قسمت های سازه های خودرو جایگزین فولاد می شود زیرا که نتایج بررسی ها در مورد آلیاژهای آلومینیوم از جمله برای محصولات نورد تخت آلومینیومی بسیار مثبت بوده است.
محرک های زیست محیطی
از نظر متال بولتن الومینیوم نقش مهمی در کاهش وزن خودرو بازی می کند که طبق مقررات میزان سوخت متوسط خودرو در امریکا (us cafe ) باید تنظیم و کنترل شود. وزن متوسط وسائط نقلیه در طی دو گذشته در حد قابل توجهی افزایش پیدا کرده و افزایش وزن نسبتا بیشتر از بهبود مصرف سوخت بوده است.
ملاحظات ایمنی به دلیل اینکه مصرف کنندگان خواهان افزایش راحتی و سیستم های تفریحی پیچیده تری هستند، همچنان پررنگ تر می شود. بدین ترتیب آلومینیوم نقش فزاینده ای در کاهش وزن وسائط نقلیه در دهه آینده خواهد داشت.
در سال های اخیر سرمایه گذاری های قابل توجهی در بخش صنایع پایین دستی مانند اکستروژن و ورق ( plate) در خودروسازی و صنایع هوایی ( ایرباس و بوئینگ ) صورت پذیرفته که در سال های آتی توسعه خواهد یافت.
متال بولتن تخمین می زند که تقاضا برای آلومینیوم در خارج از چین در سه ماه اول امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل آن 3.5 درصد افزایش داشته و این در حالی است که همزمان عرضه با 9.1 درصد کاهش منتج به 121 هزار تن کمبود در همان دوره شده است. اما در چین موجودی انبارها به 539 هزار تن رسید که این موجودی نشان دهنده کمبود آلومینیوم و در نهایت افزایش قیمت های آن در آینده خواهد بود.
طرح های توسعه ای که در واحدهای ذوب آلومینیوم در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اجرا می شود، یک بخش حیاتی در زنجیره عرضه آلومینیوم را در خارج از چین ایجاد می کند. این واحدها در موقعیت خوبی قرار گرفته اند که می توانند بازارهای اروپا ، امریکا و آسیا را تغذیه کنند ؛ اما با بسته شدن تعداد زیادی از ظرفیت های ذوب در سایر نقاط جهان به دلیل هزینه های بالا، حداقل در حال حاضر به نظر می رسد که با کمبود ظاهری آلومینیوم اولیه در خارج چین منتهی به صادرات محصولات نیمه نهایی آلومینیومی این کشور خواهد شد. باید منتظر ماند و دید آیا اقدامات ضد دامپینگ علیه محصولات نورد تخت صورت خواهد پذیرفت یا خیر.
اگر این اتفاق رخ دهد ، با کمبود واقعی مواجه می شویم که سبب بالا رفتن قیمت ها خواهد شد اما با بالارفتن قیمت ها عرضه موجود بورس فلزات لندن آغاز خواهد شد.
اما اینکه به چه سرعتی در باقیمانده طول سال جاری این آلومینیوم اولیه به محصول تبدیل شود، جای سوال دارد چون تاکنون تولیدکنندگان عملکردهای متفاوتی از خود در بازار نشان داده اند.
باید گفت که آلومینیوم می خواهد بتدریج سهم بازار فولاد در صنعت خودروسازی را تسخیر کند. در حال حاضر اکستروژن و ورق آلومینیومی در طراحی خودرو کاربرد وسیعی پیدا کرده اند. اما مزیت فولادسازان هم این است که آنان هنوز با فولادهای سبکتر در طراحی بدنه خودرو نقش بالایی دارند. به هر حال فولاد و آلومینیوم از این وضعیت خشنود نیستند چون صنایع پلاستیک و کامپوزیت ها شتابان درصدد تسخیر بازارهای این فلزات در صنعت خودروسازی هستند.