سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

تولیدکنندگان فولاد در جهان در سال 2013 به طور عمده توسعه قابل توجهی نداشتند به طوری که تولید فولاد خام در جهان با رشدی 2.4 درصدی به حدود یک میلیارد و 582 میلیون تن رسید.
مانند گذشته این رقم دارای متغیرهای ملی و منطقه ای معدودی بود اما این متغیرها معمولا به دلیل بحران مالی سال 2008 درحد و اندازه چند سال پیش نبودند و می توان گفت که بخش اعظم صنعت فولاد در حال حاضر وارد مرحله پایدارتری شده اما به هر صورت رشد فوق العاده ای هم نداشت.
اقتصادهایی که پیش از این رشد کمتری داشتند ( به طور عمده اروپا و ژاپن) رو به بهبود گذاشتند در حالی که اقتصادهایی که زیرساخت های آن بر مبنای فولاد است ( به طور عمده چین) به سرعت گذشته توسعه نیافته اند؛ گرچه برخی خواهند گفت که آنان وارد مرحله رشد پایدارتری می شوند.
هر گونه سخن و کلامی از فولاد باید با چین آغاز شود که تقریبا یک دوم و یا 49 درصد تولید فولاد خام جهانی را در سال گذشته در اختیار داشت و کارخانه های فولادسازی آن سهم مشابهی از جدول فولادسازان رده بالای متال بولتن را به خود اختصاص داده اند.
تولید فولاد چین در سال 2013 با 8.7 درصد افزایش به 779 میلیون تن رسید. به نظر می رسد روند ادغام دراین بخش که مورد حمایت دولت هم قرار دارد، اخیرا کاهش پیدا کرده و فولادسازان برتر و رده اول چین در رده 10 فولادساز برتر جهان از نظر حجم تولید قرار دارند . این فولادسازان عبارتند از کارخانه آهن و فولاد هبی، بائو استیل، کارخانه آهن و فولاد ووهان، جیانگسوشاگانگ، شوگانگ و کارخانه آهن و فولاد آفشان.
سهم چین از تولید فولاد جهانی بتدریج به یک دوم می رسد. این سهم در سال 2013 به 47 درصد رسید و در چهار ماه نخست امسال به 50 درصد بالغ شد.
اما تقاضای داخلی فولاد چین در سال 2013 با تولید آن همگام نشد و موجب شد حجم بیشتری فولاد از این کشور صادر شود و از سال 2011 به بزرگترین صادرکننده فولاد در جهان تبدیل شود. صادرات با 13 درصد افزایش به 57.8 میلیون تن رسید. واردات آن نیز افزایش داشت و با رشد 4 درصدی به 14.4 میلیون تن رسید اما این کشور هنوز یک صادرکننده عمده فولاد محسوب می شود.
بزرگترین واردکننده فولاد چین، کره جنوبی است که سال گذشته بیش از 9.7 میلیون تن واردات داشت و دیگر بازارهای عمده آن افریقا با 4.53 میلیون تن ، اتحادیه اروپا 3.55 میلیون تن، خاورمیانه 5.61 میلیون تن و امریکای مرکزی و جنوبی با 6.4 میلیون تن بودند.
تولید فولاد خام چین نیز امسال افزایش پیدا کرده اما این روند به کندی صورت می پذیرد. میزان تولید در چهار ماه نخست امسال با 2.7 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل به 271.9 میلیون تن رسید.
دولت چین همچنان نگران میزان ظرفیت مازاد ، فناوری منسوخ در چندین صنایع از جمله فولاد است و سعی می کند تا مانع افزایش بیشتر ظرفیت فولادسازی کشور برای بهبود حیات اقتصادی این صنعت گردد.
وزارت صنعت و فناوری اطلاعات اعلام کرده است که 28.7 میلیون ظرفیت فولادسازی و 19 میلیون تن ظرفیت چدن ریزی امسال تعطیل خواهد شد؛ البته این ظرفیت ها بدون شک بخش کوچکی از کل ظرفیت کشور است که به طور تخمینی به بیش از یک میلیارد تن می رسد.

بهبود تولید اروپا
اگر اتحادیه اروپا را یک منطقه درنظر بگیریم، دومین تولید کننده بزرگ فولاد در جهان پس از چین محسوب می شود. تولید این منطقه پس از سقوط 5.1 درصدی در سال 2012 ، با کاهش 2 درصدی در سال 2013 به 165.6 میلیون تن رسید اما در چهار ماهه اول امسال با 6.2 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل به 58.5 میلیون تن رسید. بزرگترین فولادساز این منطقه یعنی آلمان تولیدش را با 4.3 درصد افزایش به 15 میلیون تن رساند.
کل تولید اتحادیه اروپا در سال گذشته هنوز 22 درصد زیر اوج 210 میلیون تنی آن در قبل از شروع بحران در سال 2007 بود.
کل صادرات اتحادیه اروپا ( به عنوان یک منطقه واحد) با 7 درصد کاهش در سال گذشته به 35.6 میلیون تن رسید؛ اگر چه واردات آن با 6 درصد افزایش به 26.8 میلیون تن رسید اما همچنان یک صادرکننده صرف فولاد باقی ماند. تجارت درون منطقه ای فولاد آن حتی بیشتر از این ارقام است که در سال 2013 برابر با 94 میلیون تن بود. این رقم تقریبا معادل تجارت درون آسیایی با جمعیت و تولید بالا است.
بسیاری از مصرف کنندگان نهایی فولاد در اتحادیه اروپا در سال 2013 شاهد تغییرات منفی در شاخص swip ( تولیدات صنعتی که در آن فولاد بکار می رود) عمدتا مانند بخش های ساختمانی ، مهندسی مکانیک و لوله سازی بودند اما انجمن آهن و فولاد اروپا ( Eurofer ) در ماه آوریل امسال پیش بینی کرد که از نظر آماری تمام هشت بخش مصرف کننده فولاد برای نخستین بار در طول چندین سال گذشته از وضعیت خوبی برخوردار خواهند بود.
پیش بینی می شود که مصرف واقعی فولاد امسال 2.1 درصد و در سال 2015 حدود 2.4 درصد افزایش داشته باشد.
ژاپن دومین فولادساز بزرگ است که تولید فولاد خام خود را با 3.1 درصد افزایش به 110.6 میلیون تن رساند و این توسعه ظرفیت ادامه داشته و در ماه های ژانویه – آوریل امسال نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل 2 درصد افزایش پیدا کرد.
صنعت فولاد ژاپن اتکای زیادی به صادرات دارد که در سال 2013 با 3 درصد رشد به 42.1 میلیون تن رسید که آن را به دومین صادرکننده پس از چین تبدیل کرده است. صادرات آن بیشتر به شرق آسیا و حدود 22 درصد به بقیه کشورهای جهان بوده است. واردات کشور در سال گذشته که عمدتا از کره جنوبی است، به 5.37 میلیون تن رسید.
همسایه ژاپن یعنی کره جنوبی نیز مرکز فعال داد و ستد فولاد محسوب می شود. تولید فولاد خام آن با 4 درصد کاهش در سال گذشته به 66 میلیون تن رسید اما همچنان چهارمین صادرکننده بزرگ با 28.1 میلیون تن صادرات ( 4 درصد کاهش ) و سومین واردکننده بزرگ با 18.5 میلیون تن واردات ( 7 درصد کاهش ) در سال 2014 قلمداد می شود.
فولادسازی در امریکا پس از رهایی از بحران سال 2009 به وضعیت پایداری رسیده است اگر چه در سال گذشته تولید فولاد آن با 2 درصد کاهش به 87 میلیون تن رسید. در چهار ماه نخست سال 2014 تولید فولاد نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نداشت و به 28.7 میلیون تن رسید.
امریکا در سال 2013 بزرگترین وارد کننده فولاد با 28.6 میلیون تن واردات بود که 4 درصد نسبت به سال قبل آن کاهش نشان می دهد و اندکی بیشتر از 26.8 میلیون تن اتحادیه اروپاست.
دیگر کشورهای عضو نفتا یعنی کانادا و مکزیک به ترتیب 4.6 و 2.9 میلیون تن واردات داشتند در حالی که میزان واردات اتحادیه اروپا بیش از 4.2 میلیون تن ، برزیل 3.8 میلیون تن و کره جنوبی 3.4 میلیون تن بود.
سال گذشته صادرات فولاد امریکا بالغ بر 12.1 میلیون تن بود که به طور عمده به بازارهای کانادا و مکزیک ارسال شد و در مجموع به این دو بازار 10.2 میلیون تن صادرات داشت.
منطقه دیگری که شدیدا به صادرات فولاد وابستگی دارد، CIS است. تولید روسیه در سال 2013 با یک درصد کاهش به 69.5 میلیون تن رسید و این کشور ششمین صادرکننده بزرگ است گرچه صادرات آن با 11 درصد کاهش به 23.5 میلیون تن رسید.
در گروه صادرکنندگان اکراین بالاترین است که صادرات آن با 2 درصد افزایش به 24.6 میلیون تن رسید. تولید اکراین سال گذشته تغییری نکرده و همان 32.8 میلیون تن بود.

افزایش تقاضای سرانه فولاد در اقتصادهای نوظهور
یکی ازجالب ترین آمارها که نشان دهنده رشد اقتصاد جهانی است، مصرف سرانه فولاد است که میانگین جهانی آن از 135 کیلوگرم در سال 2000 به 224 کیلوگرم در سال گذشته افزایش پیدا کرده است.
درکشورهای صنعتی مانند اروپا، امریکا و ژاپن این مصرف سرانه فولاد در طی این قرن ( حداقل ) کاهش یافته است که احتمالا دلیل آن کاهش سرمایه گذاری در بخش زیربنایی و حمل و همکاری های بین المللی کمتری در زمینه صنایع سنگین است.
به عنوان مثال در اتحادیه اروپا مصرف سرانه فولاد از 346 کیلوگرم در سال 2000 به 268 کیلوگرم در سال 2013 کاهش یافته در حالی که در امریکا طی این دوره از 425 کیلوگرم به 304 کیلوگرم کاهش یافته و در ژاپن نیز 601 کیلوگرم به 507 کیلوگرم کاهش را نشان می دهد.
در همان زمان در کشورهای رو به توسعه با سرمایه گذاری های سنگین بخصوص در بخش ساختمانی و زیربنایی تقاضا برای فولاد از کشورهای صنعتی پیشی گرفته و عطش این کشورها برای فولاد هنوز پایان نیافته است.
از سال 2000 مصرف سرانه فولاد درچین از 98 کیلوگرم به 515 کیلوگرم افزایش یافته و مصرف سرانه فولاد در عربستان سعودی به 445 کیلوگرم و ترکیه به 406 کیلوگرم رسیده است.
یک مورد خاص در اینجا هند است که گرچه تولید فولاد آن از 27 میلیون تن در سال 2000 به 81 میلیون تن در سال گذشته رسید اما تقاضای سرانه فولاد آن به رقم اندک 58 کیلوگرم افزایش پیدا کرد که جای رشد بیشتری دارد.
اما در کره جنوبی با توجه به فعال بودن کارخانه های کشتی سازی و خودروسازی آن مصرف سرانه فولاد از 818 کیلوگرم در سال 2000 به 1065 کیلوگرم در سال 2013 رسیده است. تایوان با 785 کیلوگرم در جایگاه دوم قرار دارد اما به هر صورت مصرف سرانه آن کاهش نشان می دهد.
انجمن جهانی فولاد( WSA ) پیش بینی می کند که مصرف ظاهری فولاد با 3.1 درصد افزایش به یک میلیارد و 527 میلیون تن در سال جاری خواهد رسید. در سال گذشته میزان افزایش 3.6 درصد بود. برای سال 2015 نیز رشد 3.3 درصدی پیش بینی می شود که تقاضا را به یک میلیارد و 576 میلیون تن خواهد رساند.
بهبود تقاضا برای فولاد در جهان استمرار خواهد داشت اما این رشد با نرخ پایین تری برقرار شده و همچنان بازار نوسان قیمت ها و سر درگمی تداوم داشته که منتهی به چالش محیطی برای شرکت های فولادسازی خواهد شد.
مترجم : علی غفوری