سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

به طور کلی انتظار می رود که اقتصادهای نوظهور در آسیا سالانه 6.9 درصد در بین سال های 2014 تا 2018 رشد داشته باشند. این میزان رشد رقم مطلوبی است که البته کمتر از 8.9 درصد به ثبت رسیده در سال های 2000 تا 2007 یعنی قبل از بحران مالی جهانی است. در منطقه آسیای جنوب شرقی رشد در میان مدت بالاست به طوری که شدت آن قابل مقایسه با قبل از بحران مالی جهانی خواهد بود.
نرخ رشد تولید ناخالص داخلی واقعی در منطقه آسیای جنوب شرقی بر اساس پیش بینی سالانه به طور متوسط 5.4 درصد بین سال های 2014 و 2018 خواهد بود. این رقم در حدود 5.5 درصد بین سالهای 2000 تا 2007 بود. در ضمن بانک توسعه آسیا در سال 2014 چشم اندار اقتصادی آسیای جنوب شرقی را تنزل داده و پیش بینی می کند که میانگین تولید ناخالص داخلی کشورهای این منطقه امسال احتمالا 4.7 درصد رشد داشته باشد حال آن که در ماه آوریل این رقم را 5 درصد پیش بینی کرده بود.
رشد اقتصاد اندونزی در 3 ماهه اول امسال به دلیل قیمت های پایین کالا و تحریم موقتی صادرات مواد معدنی خاص آن به 5.2 درصد کاهش یافت و روند بهبود صادرات خالص آن کندتر شد. تحلیلگران قبلا هشدار داده بودند که رشد اقتصاد اندونزی(بزرگترین اقتصاد منطقه)پس از انتخابات ریاست جمهوری آن کشور که مدت ها پیرامون آن اختلاف نظر و مجادله وجود داشت کاهش یافته و به پایین ترین سطح در 4 سال گذشته می رسد.
همچنین رشد اقتصادی در تایلند در 3 ماه اول امسال به دلیل مشکلات سیاسی به 0.6 درصد کاهش پیدا کرده و بر تقاضای داخلی و صنعت حیاتی توریسم آن ضربه وارد می آورد. این پیش بینی درست از آب در آمد و اقتصاد این کشور تقریبا 7 ماه به دلیل اعتصابات و اعتراضاتی که در آن 28 نفر کشته شدند دچار بحران شد و دولت را فلج کرد. اما تحلیلگران می گویند با کودتای نظامی صورت پذیرفته در ماه مه اعتماد مصرف کننده بهبود یافته و علایم احتمالی حاکی از این بود که در نیمه دوم سال بهبود اندکی در اقتصاد این کشور حاصل شود .
علاوه بر این به دلیل آثار اقتصادی ناشی از تنش ویتنام با چین در پیش بینی رشد اقتصادی این کشور تعدیلاتی صورت پذیرفت. اطلاعات اخیر بانک توسعه آسیا ( ADB) نشان می دهد که با تزلزل رشد آتی اقتصادی در این منطقه میزان این رشد در سال 2015 به 5.4 درصد کاهش پیدا کند.
درگزارش بانک مذکور آمده است که رشد تولید ناخالص داخلی در آسیا ( شامل 45 کشور) تغییری نداشته و در سال جاری به 6.2 درصد و در سال 2015 به 6.4 درصد برسد. چشم انداز رشد در این منطقه باثبات بوده و رشد آرام و یکنواختی برای آن پیش بینی می شود. گزارش اضافه می کند که افت رشد اقتصادی در آسیای مرکزی جنوب شرقی آسیا و حوزه پاسیفیک ( اقیانوس آرام) با پیش بینی افزایش رشد در جنوب آسیا متوازن و متعادل خواهد شد.
پیش بینی رشد مصرف فولاد
با توجه به رشد متوسط تقاضای فولاد در بخش های زیربنایی و مسکن پیش بینی می شود که رشد مصرف فولاد آسیای جنوب شرقی در سال های آینده تصاعدی باشد. سرعت و مقیاس کنونی شهرسازی از آسیا گرفته تا افریقا شدیدا افزایش یافته است. خیل عظیمی از روستانشینان به سمت شهرنشینی روی آورده اند که نیازمند توجه بالا برای ایجاد امکانات زیربنایی برای حمایت و پشتیبانی از این جمعیت مهاجر است.
علاوه بر این مطالعات نشان می دهد که طبقه متوسط یا طبقه سه اجتماعی حدود نیم تا دو سوم جمعیت و در حوزه آسیا – اقیانوس آرام تا دوسوم جمعیت جهانی را تشکیل خواهد داد که بالاتر از یک سوم کنونی را در بر خواهد گرفت.
طبقه متوسط از ثروت بیشتر و تقاضای افزونتری نسبت به گذشته برای مسکن و زیرساخت ها و اقلام یا لوازم خانگی پردوام برخوردار خواهد شد. علاوه بر این افزایش طبقه متوسط منتهی به تغییر وضعیت جمعیتی از جنبه درآمد متوسط و سن خانوار و متعاقب آن افزایش تقاضا برای سرانه فضای مسکونی خواهد شد.
بخش ساختمانی در راستای ایجاد اقتصاد شهری یا شهرنشینی بیشترین نیاز را در مراحل اولیه به فولاد خواهد داشت؛ زیرا باید بهترین زیرساخت ها را برای بهبود ارتباطات، مصرف کارآمدتر و اقتصادی تر منابع طبیعی و مراکز حمل و نقل پیشرفته را ایجاد کرد.
افزایش فشردگی جمعیت به معنی و مفهوم نیاز به ساختمانها یا آپارتمان های بلندمرتبه است که باید برای آنها فولادهای کیفی تولید کرد. تقاضا برای فولاد از طرف ساختمان های غیرمسکونی نیز افزایش خواهد یافت که آهسته تر از رشد ساخت و ساز مسکن خواهد بود.
با توجه به رشد اقتصادی قوی مصرف فولاد در آسیای جنوب شرقی در سال 2013 که به 65 میلیون تن رسید، در حال حاضر پیش بینی می شود که در سال 2015 به 70 میلیون تن برسد؛ در حالی که تایلند با داشتن 27 درصد از سهم بازار مصرف فولاد در منطقه در سال 2013 در مقایسه 29 درصد در سال 2010 در راس قرار گرفته و پس از آن اندونزی با 22 درصد سهم مصرف در سال 2013 ( 18 درصد در سال 2010 ) در رده دوم قرار دارد که از 18 درصد از سهم بازار ویتنام ( رده سوم) در سال 2013 بالاتر است ( در مقایسه با 22 درصد در سال 2010 )، مالزی، فیلیپین و سنگاپور به ترتیب در سطح 15 درصد، 10 درصد و 7 درصد در سال 2013 در مقایسه با 17 درصد، 8 درصد و 6 درصد سهم در مصرف فولاد در منطقه در سال 2010 به ترتیب در رده های چهارم تا ششم قرار گرفته اند که ارقام مطلوبی قلمداد می شوند.

وابستگی به واردات
بیش از 70 درصد مصرف فولاد آسیای جنوب شرقی از طریق واردات تامین می شود؛ اما با توجه به اینکه بسیاری از شرکت های چینی علاقه مند به احداث پروژه های جدیدی در منطقه ( به دلیل سودآوری مطلوب صنعت) هستند، بدون شک آسیای جنوب شرقی در سال های آینده از تولید فولاد بیشتری در منطقه برخوردار خواهد شد. این منطقه شاهد ظهور چندین کارخانه فولادسازی در چند سال گذشته بوده تا بتواند هر چه بیشتر از میزان وارداتش بکاهد. راه اندازی مجتمع فولادسازی پی تی کراکائو توسط پوسکوی کره جنوبی در شهر سیله گون اندونزی با ظرفیت 3 میلیون تن در سال نخستین مجتمع فولادسازی در آسیای جنوب شرقی است که فناوری فولادسازی اکسیژنی را بکار گرفته است. علاوه بر این مالزی احتمالا شاهد شروع بهره برداری از دو کارخانه جدید فولادسازی در سه ماهه سوم سال 2014 باشد.
ترازنامه فولاد
کارخانه فولادسازی ایسترن مالزی یک کوره بلند کوچک است که ظرفیت تولید آن 700 هزار تن تختال یا اسلب بوده و کارخانه فولادسازی سورسرن آن با ظرفیت 700 هزار تن کلاف نورد گرم یا ورق گرم تولید می کند. یکی از مهمترین پروژه های فولادسازی که هنوز راه اندازی نشده ، مجتمع فولادسازی فورماساهاتینه در ویتنام است که بزرگترین پروژه جدید در منطقه محسوب می شود. کوره بلند شماره یک آن با ظرفیت تولید 3.5 میلیون تن در سال قرار است در اواسط 2015 راه اندازی شود و در نخستین فاز توسعه ظرفیت آن تا اواسط 2017 به 10.5 میلیون تن خواهد رسید. علاوه بر این فولادسازان شاهد افزایش علاقه سرمایه گذاران چینی به سرمایه گذاری در این منطقه بخصوص در اندونزی ، مالزی و تایلند هستند و نیز فولادسازان هندی نیز علاقه مند به سرمایه گذاری در این منطقه هستند. اقدامات زیادی توسط کشورهای منطقه آسیای جنوب شرقی بر علیه واردات فولاد اتخاذ شده است. در سال 2013 بیش از 10 مورد اقدامات تجاری ( ضد دامپینگ ) اتخاذ شد که به طور عمده بر علیه محصولات فولادی از چین بوده است.

چالش ها
در ضمن رشد اقتصادی و متعاقب آن مصرف فولاد با چالش های متعددی مواجه است. صنعت فولاد در منطقه به دلیل نداشتن مقیاس صرفه اقتصادی بسیار پراکنده بوده و نیز منطقه آسیای جنوب شرقی از نبود توازن شدید بین عرضه و تقاضا رنج می برد زیرا ظرفیت فولادسازی کمتر از نورد گرم است. کارخانه های فولادسازی در منطقه به طور عمده محصولات تجاری غیرکیفی تولید می کنند. بنابر این کارخانه های فولادسازی فاقد ظرفیت و توانایی تولید محصولات کیفی و نهایی بوده و دسترسی آنان به آهن قراضه، سنگ آهن و زغال کک شو محدود است. این منطقه با رقابت شدیدی از طرف واردات ارزان بخصوص از چین روبرو است. علاوه بر این مشکل توام است با مسئله ای که صادرکنندگان فولاد چینی با دستکاری قوانین و مقررات مالیاتی صادرات فولاد کشور فولادهای آلیاژی حاوی بورن( Boron) را صادر می کنند که قیمت آن در بازار ارزان تر است. میزان بهره برداری از ظرفیت به طور متوسط در سطح پایین 50 درصد بوده که این رقم در جهان 80 درصد است و این سوال را مطرح می کند که آیا بهره برداری از ظرفیت های فولادسازی ها در این منطقه اقتصادی است.
تجارت کلی بین کشورهای آسیای جنوب شرقی حدود 20 درصد کل تجارت در این منطقه در سال 2012 بود. در مقایسه تجارت محصولات فولادی درون کشورهای آسیای جنوب شرقی در سال 2012 فقط 6 درصد است که پایین تر از 10 درصد در سال 2009 است. تخمین های اولیه نشان می دهد که فولاد داد و ستد شده در درون منطقه آسیای جنوب شرقی در سال 2013 با کاهش بیشتری به 4 درصد رسیده است.
چشم انداز
علاوه بر مسایل منطقه ای تک تک کشورها با چالش های خاص خود روبرو هستند. انتظار می رود که اندونزی و فیلیپین رشد بالایی در تقاضای فولاد از خود نشان دهند حال آنکه ویتنام مشکلات ساختاری خود را پشت سرگذاشته و بالقوه به رشد بلندمدت دست خواهد یافت. ظرفیت فولادسازی با اجرای تعدادی از پروژه های جدید طی چند سال آینده افزایش پیدا خواهد کرد. این منطقه شاهد رقابت شدیدی از طرف واردات ارزان در کوتاه مدت خواهد بود. علاوه بر این این امکان وجود دارد که فولادسازان بزرگ چینی برای رقابت در بازار محصولات فولادی کیفی وارد این منطقه شوند. فرصت هایی برای افزایش تجارت فولاد منطقه ای از طریق همکاری های فنی و اقتصادی در پیش رو وجود دارد.
اگر مصرف ظاهری فولاد را در دو سال اخیر در بین کشورهای آسیای جنوب شرقی مقایسه کنیم در هر دو سال تایلند در راس قرار دارد که در هر دو سال 2012 و 2013 به ترتیب 16.38 و 17.63 میلیون تن مصرف داشته و در ردیف دوم اندونزی به ترتیب با 12.5 و 14.33 میلیون تن قرار گرفته و کشور سنگاپور در ردیف ششم به ترتیب 3.83 و 4.3 میلیون تن مصرف ظاهری فولاد آن بوده است. اما از جنبه درصد تغییرات در این دو سال اندونزی با 14.6 درصد در مقام نخست و تایلند با 7.6 درصد تغییر در رده ششم در بین شش کشور قرار دارند. این شش کشور به ترتیب رده بندی مصرف ظاهری در سال های 2012 و 2013 شامل تایلند، اندونزی، ویتنام، مالزی، فیلیپین و سنگاپور هستند.