سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

اگر نگاهی به منحنی روند تقاضای بلندمدت آلومینیوم در بازارهای جهانی بیاندازیم ، خواهیم دید که پیوسته شیبی افزایشی داشته است. میزان درصد مصرف جهانی در سال گذشته در مقایسه با سال 2012 حدود 1.2 درصد افزایش را نشان می دهد و مصرف در شش ماهه اول امسال در مقایسه با مدت مشابه آن در سال قبل 6.6 درصد رشد داشته است. همچنین میانگین نرخ رشد سالانه تقاضای آلومینیوم در 60 سال گذشته حدود 6.7 درصد بوده است.
رابطه متقابل و ساده ای نیز بین افزایش رشد جمعیت و تقاضای آلومینیوم در بخش ساختمانی، لوازم خانگی، واحدهای صنعتی، بسته بندی و آخرین بازار مصرف آن یعنی در صنعت خودروسازی و دیگر کاربردهای حمل و نقلی آن وجود دارد.
تا زمانی که مشکلات زیست محیطی مربوط به استخراج بوکیست و تصفیه آلومینا و منابع تولید برق برای ذوب همچنان وجود داشته باشد، صنعت آلومینیوم نیز باید به تلاش های جدید و روزافزون خود برای توسعه صنعتی که در حال حاضر بخش اعظم آن بازیافت می شود، ادامه دهد.
هر تازه واردی به بازار آلومینیوم احتمالا این سوال را خواهد پرسید که چرا بسیاری از شرکت های بزرگ آلومینیوم معتقدند در چند سال اخیر کسب و کار آنان با چالش مواجه شده است. پاسخ این سوال قطعا در عوامل موقعیت مکانی عرضه، تقاضا و قیمت این فلز نهفته است.
ساختار و ماهیت بازار جهانی آلومینیوم در ده سال اخیرا بشدت تغییر کرده است. تولید آلومینیوم اولیه در سال 2013 در چین از مرز 22 میلیون تن گذشت که 46 درصد تولید جهانی آن است. در نیمه نخست سال 2014 بیش از 47.5 درصد تولید جهانی آلومینیوم و آلومینیوم اولیه بوده است.
تحلیلگران می گویند ظرفیت تولید آلومینیوم اولیه در چین در مدت 13 سال گذشته بیش از 20 میلیون تن افزایش پیدا کرده است. هر گونه تغییر و تحول در این روند در بازار جهانی که در حال حاضر حدود 46 میلیون تن در سال را مصرف می کند، بدون شک می توانست بر روی زنجیره عرضه و بازار فیزیکی آلومینیوم تاثیرگذار باشد.

تحولات در قیمت های پایه
دوره طولانی و کاهشی قیمت های پایه آلومینیوم در بورس فلزات لندن در سال های اخیر موجب تعطیلی بسیاری از واحدهای ذوب توسط تولیدکنندگان عمده از جمله روسال، ریوتینتو آلکان، هیدرو و الکوآ شده است.
نگاهی گذرا به بررسی های انجام شده توسط متال بولتن در زمینه بازار فلزات غیرآهنی از جمله آلومینیوم به خوبی نشان می دهد که چگونه در سال 2014 تحولات و نوسانات شدیدی در بازار این فلز به وجود آمد.
در پایان سال گذشته قیمت نقد آلومینیوم در بورس فلزات لندن به کف 1700 دلار در هر تن رسید که پایین ترین سطح در چهار سال و نیم گذشته بوده است. عرضه و ظرفیت مازاد همچنان بر کفه اعتماد و اطمینان در بازار سنگینی می کند و به نظر می رسد که هفتمین سال عرضه مازاد با وجود اعلام قبلی بسته شدن ظرفیت ها همچنان سایه افکن بوده باشد.
ارزش بالای برابری دلار و نگرانی بر سر تصمیم کاهش مشوق های اقتصادی توسط بانک مرکزی امریکا نیز بازار را با رکود مواجه کرده است. این بازار هنوز نیازمند ایجاد توازن بیشتری از نظر عرضه و تقاضاست که فقط زمانی میسر خواهد شد که پریمیوم ها و قیمت ها کاهش پیدا کند.
تا پایان ژانویه تا حدی شتاب افزایشی قیمت ادامه داشت؛ چون بنظر می رسید افزایش بی سابقه پریمیوم فیزیکی قیمت های پایه را نیز تقویت کند. موجودی و تقاضای فیزیکی در بورس فلزات لندن نیز به دلیل افزایش حجم داد و ستد در بازار به اوج خود رسید تا آن زمان تحریم صادرات بوکیست اندونزی و کاهش تولید تا حدی موجب افزایش بیشتر قیمت ها شد. اما این خوش بینی ها جهت عکس به خود گرفته و قیمت های پایه فلزات در ماه فوریه کاهش پیدا کرد. چون بازار با تهدید افزایش موجودی مواجه شد که باید در یک دوران طولانی کمبود عرضه سالانه آن را تجربه کند. در حال حاضر این کاهش بیش از آن است که ظرفیت های جدید بتواند آن را جبران کند.
تحلیلگران می گویند اگر قرار بود که معاملات فاینانس از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نباشد، فلز بیشتری به بازار برگشته و قیمت را بیشتر کاهش می داد.
با اعلام خبر بسته شدن واحدهای ذوب بیشتری در ماه مارس قیمت ها روندی صعودی به خود گرفته و با واکنش نسبت به اجرا نکردن قوانین پیشنهادی بورس فلزات لندن در رابطه با ورود و خروج محصول به انبار ( بر اساس حکم دادگاه) که بورس فلزات لندن در این رابطه استیناف خود را به دادگاه انگلیس ارایه داده است، قیمت های آلومینیوم در نیمه دوم ماه آوریل افزایش پیدا کرد. با اعلام کاهش تولید این نگرانی ایجاد شد که احتمالا در بعضی از مناطق کاهش عرضه به وجود آید. قیمت ها قبل از افزایش درماه مه موقتا کاهش پیدا کرد. تا قبل از ژوئیه متال بولتن پیش بینی خود برای قیمت نقد برای سال 2014 را از 1800 دلار در هر تن به 1843 دلار در هر تن و قیمت سه ماهه را از 1840 دلار در هر تن به 1877 دلار در هر تن تغییر داده است که دلیل این افزایش قیمت بالا رفتن میزان سرمایه گذاری در بازارهای فلزات پایه حاصل از بهبود عرضه و تقاضا و رشد شاخص تقاضا در بازارهای امریکا و چین بوده است.
تحلیلگران متال بولتن معتقدند که علاوه بر کاهش فاصله بین عرضه و تقاضا در بازار آلومینیوم ( با کاهش موجودی های انبارها و پیش بینی کاهش واقعی عرضه پس از 6 سال عرضه مازاد سالانه) موجب افزایش قیمت های آلومینیوم شده است. اما آنان هشدار می دهند که تولیدکنندگان کوچک زیرکانه بدنبال پوشش ریسک هستند تا با تهدیدات احتمالی افت قیمت مقابله کنند.
متال بولتن اضافه می کند که میزان موجودی انبارها هنوز بالاست و بازار هنوز از ظرفیت مازاد رنج می برد و باید آگاه بود که افزایش قیمت ها در حال حاضر موجب افزایش مجدد تولید در بعضی از مناطق بخصوص در چین خواهد شد.
در گزارشات اخیر بعضی از تحلیلگران مانند مریل لینچ گلوبال آمده است که احتمالا با افزایش قیمت ها واحدهای ذوب مجددا آغاز به کار کنند اما احتمال میزان فروش بالا وجود ندارد چون به عنوان مثال بعضی از واحدهای ذوب در طی بحران بسته شدند. در حالی که تولیدکنندگانی مانند هیدرو و روسال زمانی واحدهای بسته شده خود را راه اندازی خواهند کرد که قیمت ها افزایش پیدا کند.
در مقاله ای تحت عنوان " چین بازار جهانی آلومینیوم را دچار بحران نخواهد کرد" بر روی تفاوت فاحش بین پویایی بازار آلومینیوم در میان تولیدکنندگان بزرگ جهان و دیگر تولیدکنندگان تاکید شده است. بازار چین بسیار ضعیف مانده است که بعضا به کنترل نامنظم تولید مرتبط می شود. این سوء مدیریت کاملا در اطلاعیه های قبلی کاهش تولید نشان داده شده است که عملیاتی نخواهد شد.
تحلیلگران پیش بینی می کنند که تولیدکنندگان چینی حجم قابل توجهی محصولات نیمه نهایی صادر کرده و این روند همچنان در نیمه دوم سال جاری نیز افزایش خواهد داشت. به هر صورت اگر چه این صادرات در نهایت واحدهای آلومینیوم چین را افزایش خواهد داد اما به دلایل متعددی این تحولات موجب عرضه مازاد آلومینیوم تصفیه شده مانند سال های 2011 تا 2013 نخواهد شد.
یکی از دلایل آن توازن جدید بین عرضه و تقاضا حاصل از افزایش تقاضا از طرف خودروسازان در امریکا و اروپاست. پیش بینی می شود که تقاضای خودروسازان امریکایی و اروپایی تا سال 2016 حدود 20 درصد یا 1.2 میلیون تن افزایش پیدا کند. دلیل دیگر این است که به استثنای واحد ذوب جدیدی که قرار است در خاورمیانه راه اندازی شود، تولید آلومینیوم در خارج از چین کاهش یافته و کاهش تولید بسیاری از واحدهای ذوب مجددا آغاز نخواهد شد.
تحلیلگران در خصوص صادرات محصولات غیرنهایی آلومینیومی اشاره می کنند که چندین کشور در حال حاضر اقدامات خاصی از خود در برابر صادرات چین را اتخاذ کرده اند مانند اقدامات امریکا بر علیه اکستروژن و اگر چین به اقدامات بیشتر دامپینگ آلومینیوم خود ادامه دهد کشورهای بیشتری در مقابل آن جبهه گرفته و در تعرفه های ضد دامپینگ خود را اعمال خواهند کرد. در حقیقت چون کیفیت آلومینیوم چین همیشه نمی تواند با کشورهای دیگر رقابت کند، در نتیجه باعث خواهد شد که از تعداد خریداران بالقوه در خارج از چین و بازارهای صادراتی آن کاسته شود.

پریمیوم های غالب
تحول در بازار آلومینیوم اولیه بدون شک به بالارفتن موجودی انبارهای بورس فلزات لندن، میزان تقاضا برای این فلز و بهبود قیمت این فلز در بازار بستگی دارد.
تحلیلگران متال بولتن به عوامل موثر در افزایش پریمیوم ها اشاره کرده و می گویند از ابتدای امسال پریمیوم های آلومینیوم در حد چشمگیری کاهش پیدا کرده است و پریمیوم تعرفه های پرداختی اروپا، پریمیوم غرب میانه امریکا و پریمیوم نقد ژاپن همه به سطح بسیار بالایی رسیده اند.
متال بولتن معتقد است که دلیل این افزایش آن است که پریمیوم ها از نقش اصلی خود دور شده و در حال حاضر متاثر از عرضه و تقاضای بازار است. در سال 2012 پریمیوم به ابزاری برای خریداران تبدیل شد که فروشندگان ، آلومینیوم را به جای تحویل به انبار به آنان می فروختند؛ اما سال گذشته پریمیوم به ابزاری برای مذاکره بین خریداران و فروشندگان تبدیل شد چون قیمت پایه بورس فلزات لندن با وجود تقاضای بالاتر رو به کاهش گذاشت. امسال این پریمیوم ها به ابزاری تبدیل شده اند که بیشتر نشان دهنده عرضه و تقاضا در بازار است.
وقتی تقاضا قوی و عرضه اندک باشد ( مانند ژانویه امسال) قیمت بورس فلزات لندن ثابت ماند اما پریمیوم ها تغییر کردند. مثلا تغییر پریمیوم در غرب میانه امریکا به دلیل کاهش تولید، وابسته شدن فلزات به معاملات فاینانس و کمبود قراضه در بازار بوده است. در ژوئیه 2014 تولید آلومینیوم در امریکا به پایین ترین سطح خود از ژانویه سال 2010 کاهش یافت. با وابسته شدن بیشتر این فلز به معاملات فاینانس دسترسی به این فلز کاهش یافت. در حقیقت امریکا و اروپا بازارهای وارداتی محسوب می شوند؛ چون اگر مصرف کنندگان نتوانند آلومینیوم را از یک انبار یا تولیدکننده داخلی بخرند مجبور خواهند شد که آن را از خارج وارد کنند.
گزارش تحلیلگران شامل توضیح مشابهی است که به خوبی نشان می دهد خریداران متعددی در بازار وجود دارد که خواهان خرید از انبارهای بورس فلزات لندن هستند اما ترغیب شده اند تا آن را از تجرای در خارج از سیستم انبار بورس فلزات لندن بخرند. خرید نکردن از شبکه بورس فلزات لندن موجب توقف افزایش قیمت ها شده ( از دیدگاه گزارش) و به تجار فرصتی داده است تا پریمیوم های فیزیکی بالایی را اعمال کنند.
بورس فلزات لندن در نظر دارد با تغییر سیستم انبارداری خود از ازدحام خروج آلومینیوم از انبارهای رسمی خود بکاهد که دادگاه انگلیس مخالف تغییر قوانین آن است چون معتقد است این اقدام قابل اجرا نیست، در حقیقت بعضی از انبارها بطور داوطلبانه از قوانین جدید پیروی کرده و باعث گردش بیشتر آلومینیوم از انبارهای رسمی آن شده اند.

چشم انداز مبهم
بنابر این چشم انداز چگونه است؟ این چشم انداز بستگی خواهد داشت به برنامه تولیدکننده. آیا این واحدهای ذوب به جای تعطیل شدن دائم همچنان به تولید خود ادامه خواهند داد و با افزایش قیمت های پایه در بورس فلزات لندن مجددا تولید خود را آغاز خواهند کرد؟
اما چین بخصوص در غرب کشور دارای توانایی تولید بالاست چون هزینه احداث یک تن ظرفیت تولید جدید در این کشور کمتر از یک دوم تولید در سایر کشورهای جهان است.
در نهایت پیش بینی می شود که بازار جهانی آلومینیوم در مدت چند سال آینده با کمبود مواجه شود چون کاهش تولید آثار منفی خواهد گذاشت و در نتیجه تقاضا افزایش پیدا نخواهد کرد. پیش بینی دیگر این است که در سال های 2015 و 2016 با بیش از یک میلیون تن کسری آلومینیوم در بازار جهانی مواجه شویم که موجب خواهد شد کاهش موجودی در جهان به 4 میلیون تن ( نصف میزان آنچه که در پایان 2013 بدست آمد) افزایش یابد. قیمت ها افزایش پیدا خواهد کرد اما انتظار نمی رود که افزایش شدید و پایدار باشد چون باعث خواهد شد که ظرفیت های تعطیل شده مجددا راه اندازی شوند.