سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

جاسون کاپلان تحلیلگر بازار IHS می گوید پیش بینی می کنیم بهبود به صورت یکنواختی در بازار جهانی فولاد ضدزنگ تداوم داشته باشد و بازار امریکا در خط مقدم قرار خواهد داشت. کریستوفر پلومر مدیرعامل دفتر استراتژی فلزات امریکا پیش بینی می کند که تولید فولاد ضدزنگ امسال6.8 درصد افزایش خواهد داشت که 15 درصد آن مربوط به افزایش در امریکا، 11.1 درصد افزایش در چین و 0.2 درصد افزایش در اروپای غربی است.

در ظرف چند ماه گذشته شاید امیدواری بیشتری در بازار فولاد ضدزنگ امریکا نسبت به قبل از بحران یا رکود اقتصادی به وجود آمده است. تحلیلگران معتقدند که تولیدکنندگان محصولات تخت و طویل ضدزنگ به دلیل طولانی بودن زمان سفارش یا دریافت کالا  (  lead time ) در بعضی از موارد تقریبا تا پایان سال ( با بهبود تقاضا) از بهبود شرایط منتفع خواهند شد.

دان گرینفیلد مدیر سرمایه گذاری و ارتباطات سازمانی شرکت الگنی تکنولوژی امریکا می گوید شکی نیست که سال جاری با تزلزل و 2.1 درصد افت رشد GDP امریکا در سه ماه نخست ( بزرگترین کاهش از سال 2009 تاکنون) شروع شد که عمدتا به شرایط بد آب و هوایی مرتبط می شد، به همین دلیل هنوز اعتماد و اطمینان مشتریان فولاد ضدزنگ در بازار جلب نشده است.اما مارکوس آمول مدیرعامل و تحلیلگر ارشد تحقیقات بازار SMR اتریش می گوید که گرمی بازار بیشتر مربوط به تقاضای واقعی تر است تا افزایش مجدد موجودی انبارها که به طور فزاینده ای بالا رفته است.به علاوه ترس از ضعف اساسی و واقعی در اقتصاد امریکا تا حد قابل توجهی با رشد دور از انتظار 4 درصدی تولید ناخالص داخلی در سه ماهه دوم کاهش یافت. 

فاصله زمانی طولانی بین تقاضا و عرضه فولاد ضدزنگ

در حالی که در شروع سال زمان های سفارش تا دریافت فولاد ضدزنگ داخلی کاملا کوتاه و فقط چهار تا شش هفته بود اما در حال حاضر فاصله زمانی بین تقاضا و عرضه برای دریافت ورق فولادی ضدزنگ از اتوکمپو در امریکا به دوره بی سابقه طولانی 4 تا 5 ماه رسیده است.

دست اندرکاران بازار می گویند اگر چه فاصله زمانی بین تقاضا و عرضه برای محصولات طویل ضدزنگ هم افزایش یافته است اما نه در حد محصولات تخت ؛ چون با افزایش تقاضا برای محصولاتی چون میلگرد و مفتول ضدزنگ در صنایع هوافضا، صنایع حفاری ( در بخش نفت و گاز) و صنایع برق تولیدات این محصولات نیز افزایش یافته است.

در حالی که بعضی از شرکت های انرژی در حال بررسی مجدد خریدهای خود بوده و می خواهند بعضی از خریدهای خود را با لوله چینی جایگزین کنند، تقاضا برای فولاد ضدزنگ در بخش انرژی همچنان در حال افزایش است زیرا کاهش موجودی انبارها در سال گذشته پایان یافته و در حال حاضر افزایش موجودی انبارها شروع شده است. دلیل اصلی این افزایش کاربرد روش شکستن هیدرولیکی یا فراکینگ( Fracking) مخازن سنگی گاز  Shale ( گاز پلمه سنگی) در امریکا و مصرف بیشتر فولادهای آلیاژی و ضدزنگ برای شکستن بلوک ها و استفاده از بعضی از لوله های غیرمغناطیسی برای حفاری مورب است. به طور کل فعالیت حفاری در امریکا امسال از اواسط ماه اوت نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل 6.8 درصد افزایش پیدا کرده است.

سریع ترین بازار رو به رشد برای فولاد ضدزنگ در امریکا بخش ساختمانی بخصوص بازار مسکن است که ماهانه در حال تغییر است به طوری که در ماه مه نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل 11 درصد افزایش داشت. حتی بخش ساختمانی غیرمسکونی که رشد کندتری دارد، شاهد 7 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل آن است. علاوه بر این کاربرد فولاد ضدزنگ در ساخت لوازم خانگی و رستوران ها، محصولات مدرن زندگی و کالاهای تزئینی افزایش پیدا کرده است.

در حالی که انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی گزارش می کند که فروش داخلی لوازم اصلی در امریکا در ماه های ژانویه – ژوئیه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل آن 4.6 درصد افزایش داشته اما روندهای مصرف فولاد ضدزنگ متفاوت است. اگر چه 3.5 درصد افزایش مصرف آن در ماشین های شستشوی خانگی ( شوینده ها و خشک کن ها) نسبت به مدت مشابه سال قبل آن خبر خوبی برای تولیدکنندگان فولاد ضدزنگ است، استفاده از فولاد ضدزنگ لوازم آشپزخانه با افزایش علاقه مصرف کننده به لوازم خانگی رنگی ( که غالبا از فولادهای معمولی اندودکاری شده ساخته می شود) بالا رفته است.

بخش خودروسازی بخش دیگری است که تقاضای آن بخصوص برای محصولات طویل ضد زنگ با بالارفتن مصرف سنسورها در وسائط نقلیه و نیز موتورهای توربوشارژ افزایش پیدا کرده است.

اما کارشناسان می گویند تقاضا برای لوله اگزوز خودروها که مهمترین بازار برای محصولات تخت ضدزنگ است، به دلیل موجودی بالا، با وجود پیش بینی افزایش تولید خودرو در آینده تا حدی کاهش یافته است اما بخش اعظم آن با پایان یافتن سال جاری احتمالا جذب بازار خواهد شد.

تحلیلگران اشاره می کنند با توجه به اینکه تولید خودرو در امریکا در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل آن 4.4 درصد افزایش پیدا کرده است اما در ماه ژوئن 8 درصد نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل افزایش داشته است. با توجه به اینکه خودروسازان زمان توقف تولید را برای بازسازی خط تولید محدود کرده و نیز در منطقه دیگری تقاضای بازار رونق گرفته است، کارخانه های امریکایی معتقدند که رکود معمول تابستانی تقریبا وجود نداشته است. علاوه بر این تقاضا برای فولاد ضد زنگ در بخش صنعت فرایند شیمیایی به دلیل سرمایه گذاری در بخش صنایع گاز shale  در بخش جنوبی امریکا حدود 4 درصد افزایش داشته است. همچنین پیش بینی می شود که بازار توربین های جدید اواخر امسال یا سال آینده با مطلوب تر شدن قیمت های گاز طبیعی از رونق بیشتری برخوردار شود چون تاکنون بیشترین تقاضا برای توربین های گاز طبیعی برای شرکت های آب و برق و گاز برای تعمیر و نگهداری و بازسازی بوده است.

رابرت کاتمن تحلیلگر ارشد متال بولتن می گید که فروش مراکز خدماتی فولاد ضدزنگ امریکا در ماه ژوئن امسال نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل 14.6 درصد افزایش پیدا کرده است.  اما حتی با وجود این تقاضای بالا، مراکز خدماتی همچنان نسبت به خریدهایشان محتاطانه عمل می کنند. این نگرانی وجود دارد که اگر تحریم اندونزی برداشته شود، قیمت های فولاد ضد زنگ می تواند به سرعت کاهش پیدا کند چون اندونزی از ماه ژانویه امسال صادرات سنگ نیکل خود را تحریم کرده است که در نتیجه قیمت نیکل افزایش پیدا کرده و بدنبال آن قیمت های فولاد ضدزنگ هم بالا رفته است.

یک تولیدکننده در شیکاگو اذعان می کند که شرکت او به دلیل نداشتن موجودی در انبارهایش بعضی از سفارشاتش را از دست داده ، اما سیاست های دولت جدید اندونزی نشان می دهد چیزی در آینده تغییر نخواهد کرد و در حالی که قیمت های نیکل در بورس فلزات لندن بتازگی اندکی از اواسط ماه اوت از 21200 دلار در هر تن کاهش پیدا کرده به 18550 دلار در هر تن رسیده است که هنوز بالاتر از 14000 دلار در هر تن در شروع سال جدید بوده و پیش بینی می شود که در طی چند ماه آینده بین 18000 تا 19000 دلار در هر تن نوسان داشته باشد . اما احتمالا قیمت نیکل افزایش پیدا کرده و به 25 تا 30 هزار دلار در هر تن در سال 2015  و 2016 برسد و در نتیجه قیمت های جهانی فولاد ضد زنگ را با خود بالا خواهد برد.

افزایش قیمت ها

با توجه به اینکه زمان بین تقاضا و عرضه با نزدیکتر شدن سه ماهه چهارم کمتر می شود، کارشناسان شرکت فنلاندی اتوکمپو اعلام کرده اند که بر اساس افزایش قیمت پایه امریکا قیمت های خود را تعدیل کرده اند. این شرکت به ظرفیت تولید خود افزوده است تا جایگزین واردات از چین  و سایر کشورهای آسیایی شود.

دست اندرکاران بازار منتظر نتایج و آثار اقدامات دعاوی تجاری تولیدکنندگان اروپایی بر علیه صادرات فولاد نورد سرد ضد زنگ چین و تایوان در اواخر ماه ژوئن هستند. تاکنون چین محدودیت صادرات به امریکا را اعمال کرده است که احتمالا این محدودیت را در مورد اروپا اجرا نکند.

به طور کل بازار چین در حال حاضر پر رمز و راز بوده چون به نظر می رسد در شرف تغییرات است. به هر صورت از رونق قبلی بازار به دلیل مشکلات مالی در بخش ساختمانی در نیمه اول سال 22.6 درصد کاسته شده است. 

اشباع بازارهای چین

تحلیلگران پیش بینی می کنند که احتمالا تولید فولاد خام ضد زنگ چین امسال حدود 11 درصد افزایش داشته باشد. با وجود اینکه این رقم قابل توجه است اما در 15 سال گذشته ( به جز سال 2008) در پایین ترین سطح قرار دارد.

با اشباع رشد اقتصادی چین GDP این کشور از رشد دو رقمی در سال های اخیر در نیمه اول سال جاری به 7 درصد کاهش پیدا کرد. اگر به جنبه مثبت این روند توجه کنیم، خواهیم دید اشباع اقتصادی موجب شد که خانواده های چینی به خرید کالاهای مصرفی حاوی فولاد ضدزنگ بیشتر مانند خودرو و لوازم خانگی روی آورند.

اگر چه چین خودروهای زیادی وارد می کند اما تولید خودروی داخلی آن در نیمه اول امسال 4.4 درصد افزایش پیدا کرده و پیش بینی این است که تا پایان سال به این درصد اضافه شود.

اما از جنبه عرضه اقتصاد این کشور ضربه دیده است چون حاشیه سود تولیدکنندگان فولاد ضدزنگ در حال حاضر بشدت تحت تاثیر منفی عرضه مازاد قرار گرفته که همچنان با افزایش میزان تولید از 19 میلیون تن در سال 2013 به 21.1 میلیون تن در سال جاری شرایط وخیم تر خواهد شد. اما فراتر از آن این است که چین از تحریم صادرات سنگ نیکل اندونزی دچار بحران شده است چون عمدتا برای تولید فولاد ضدزنگ از فرونیکل کم عیار استفاده می کند.

استفاده از فرونیکل کم عیار(nickel pigiron) این مزیت را به تولیدکنندگان فولاد ضدزنگ چین داده است که هزینه های تولید آنان نسبت به رقبا کمتر شود و اگر آنان مجبور شوند که به جای آن از نیکل اولیه یا ضایعات نیکل استفاده کنند، متضرر خواهند شد.

تحلیلگران می گویند مواردی وجود دارد که در آنجا گریدهای خاص فرونیکل کم عیار، تحریم اندونزی را نادیده گرفته اند که در گزارشات مربوط به صادرات گریدهای خاص سنگ آهن با محتوی پایین نیکل بدان اشاره شده است. اما این سوال مطرح است که تا چه حد می توان از این سنگ های کم ارزش یا کم عیار نیکل استخراج کرد. و اگر زمانی شرکت ها به ذخایر یا موجودی نیکل انبارهایشان که قبل از تحریم آن را جمع آوری کرده اند، روی آورند باید به منابع جدید نیکل ( حداقل تا زمانی که واحدهای جدید فرونیکل کم عیار که در اندونزی در دست احداث است در سال های 2016 تا 2017 به تولید برسند) دست یابند.

تخمین زده می شود که تولیدکنندگان چینی در حال حاضر 20 میلیون تن سنگ نیکل اندونزی را در انبارهایشان ذخیره کرده اند که می تواند بیش از 9 ماه نیاز تولید آنان را تامین کند؛ اما این ذخیره کمتر از 27 میلیون تنی است که آنان تا ماه ژانویه آن را ذخیره کرده بودند تا برای مقابله با تحریم آمادگی داشته باشند.

علاوه بر این آنان تا حدی از فیلیپین سنگ نیکل کم عیار وارد کرده و بدنبال دستیابی به منابع دیگر نیکل اولیه و ثانویه و نیکل کم عیار هستند.

شرکت روسی نوریلسک نیز می تواند نیکل بیشتری به چین صادر کند اما این محصول دارای سنگ گوگرد با کیفیت بالاست و قیمت آن نیز گران تر است.

یاس در اروپا

اگر چه بازار فولاد ضدزنگ اروپا اندکی بهبود پیدا کرده است اما آن گونه که انتظار می رفت این بهبود تقاضا چندان قابل توجه نبوده است؛ چون با شروع علائمی از افزایش تقاضا، عرضه مازاد و رشد واردات حرکت و رونق بازار را متوقف کرده است. حتی بخشی از تقاضا نیز مربوط به فعالیت های ذخیره سازی یا افزایش موجودی انبارها بوده که ناشی از بالارفتن قیمت های نیکل است و نیز تقاضا برای نیکل در بخش های کالاهای مصرفی و ساختمانی اندکی افزایش پیدا کرده است.

فروش خودروی اروپا پس از سه تا چهار سال گذشته که کاهش داشت، برای هشت ماه متوالی افزایش نشان می دهد اما حتی با این افزایش تولید خودروی اروپا هنوز 21.5 درصد در مقایسه با ژانویه 2008 کمتر است.

اما بخش ساختمانی بهبود قابل توجهی داشته به طوری که از ابتدای ماه مارس در سال جاری در شمال اروپا نسبت به مدت مشابه آن در سال قبل 7.6 درصد و در جنوب اروپا 3.6 درصد افزایش داشت.

در ضمن چون اتوکومپکو تغییرات ساختاری عمده ای در سیستم خود می دهد، نتیجه آن توازن بهتر در عرضه و تقاضا در بازار اروپا خواهد بود.

تولید جهانی فولاد ضدزنگ در سال های 2012 و 2013 به ترتیب 35 میلیون و 371 هزار تن و 38 میلیون و 124 هزار تن بود. علاوه بر این تولید جهانی در ماه های ژانویه – مه سال های 2013 و 2014 به ترتیب به بیش از 15 میلیون و 919 هزار تن و 17 میلیون و 369 هزار تن رسیده است.

چین با 16 میلیون و 87 هزار تن و 18 میلیون و 984 هزار تن تولید در سال های 2012 و 2013 بزرگترین تولیدکننده فولاد ضدزنگ در جهان بوده است.