سنگان در این روزهای سرد زمستان به کانون گرم اکتشافات جدید سنگ آهن تبدیل شده است. پهنه ای که بسیار بزرگ تر از مساحت فعلی معادن این ناحیه به شمار می آید و 12هزار کیلومتر مربع را در بر می گیرد. این فعالیت سرآغاز کشف ذخایر جدید این فلز استراتژیک است که به گفته دکتر عباس گل محمدی معاون طرح توسعه معادن سنگان قرار است در یک سال آتی دسته کم 500 میلیون تن به ذخایر 4.5 میلیارد تنی آهن کشور افزوده شود.
شرایط کار کردن در معادن این ناحیه غنی، اما متفاوت از نقاط دیگر است. ایستادن در توده های آهنی که در قامت کوه های استوار در چشم بیینده القاء می شود، برای چند دقیقه هم آسان نیست. دمایی که در برخی از ساعات، فریزر را تداعی می کند و شاید اغراق آمیز نباشد اگر گفته شود سردی هوای کوهستانی معدن به منفی 20درجه سلسیوس یا کمتر از این رقم برسد. با اینحال همگی کارکنان از کارگر تا مهندس و مدیر معدن در این هوا مشغول کار هستند.
نظاره کردن تلاش همراهان و همکاران روابط عمومی برای تهیه چای در چنین هوایی لذت بخش است اگرچه در همان ثانیه های نخست، چای داغ به یکباره سرد سرد می شود، باز قرار گرفتن در چنین فضایی گرما بخش وجود است.
برنامه اکتشاف در ناحیه سنگان به تازگی- و به دنبال امضای قرارداد میان سازمان زمین شناسی ،ایمیدرو و معاونت معدنی وزارت صنعت معدن و تجارت آغاز شده و قرار است در فاز نخست نوار شمال شرقی کشور را در برگیرد و در فاز دوم تا نقطه انتهایی نقشه کشورمان در چابهار ادامه داشته باشد. اکنون امیدواری تیم اکتشافی اینست که حتی بتوان ارقامی معادل کل ذخایر اکتشاف شده کشور را در دل معادن سنگان به دست آورد. دکتر عباس گل محمدی معاون برنامه ریزی توسعه و اکتشاف شرکت سنگان در عین حال بر این باور است که حداقل رقمی معادل 500 میلیون تن به ذخایر فعلی افزوده می شود. وی درعین حال می گوید تنها معدنی که در کشورمان در 4کیلومتر مربع معادل یک میلیارد تن ذخیره سنگ آهن دارد همین ناحیه سنگان است. چنین شاخصی توجیه فنی و اقتصادی طرح های تولید کنسانتره و گندله را ارتقاء می دهد آن هم در معادنی که عیار آن ها به طور متوسط به 50درصد می رسد.
در سنگان جمله ای معروف است که از زبان نیروهای فنی و حتی غیرفنی معدن شنیده می شود و آن هم اینست که عیار سنگ آهن در برخی از نقاط معدن به گونه ای است که آن ها را به وسیله الکترود به هم ،جوش داده اند. یکی دیگر از طراحی هایی که برای اکتشاف در این منطقه انجام شده فاصله اندک نقاط حفاری از یکدیگر است به طوری که در این طرح حفاری ها تنها 50 متر از یکدیگر فاصله دارند ،فاصله ای که در دیگر معادن 100 متر بوده است. به اعتقاد معاون شرکت سنگ آهن شرق(سنگان) این امر دقت اجرای طرح را بالا می برد و گزارش دقیق تری از ذخایر ارایه خواهد داد.
معادن سنگ آهن سنگان از 7 توده تشکیل شده اند که ذخایر آن از سطح شروع شده و تا عمق 600 متری ریشه دارد. در این طرح 12هزار کیلومتر مربعی، اکتشافات در یک دوره یکساله، شهرهایی همچون خواف رشتخوار، تایباد،تربت حیدریه ،تربت جام وگناباد را در بر می گیرد و به ترتیب به صورت ژئوفیزیک هوایی سپس زمینی ،تهیه نقشه زمین شناسی و درنهایت به وسیله ماشین های حفاری انجام می شود. این اطلاعات برای مطالعات امکان سنجی و طرحی جامع به کار گرفته می شوند به گونه ای که برای هر کدام از عناصر موجود از جمله آهن ،مس ،باریت و حتی طلا برنامه ای جداگانه تدوین می شود.
این اقدامات پیش نیاز توسعه طرح های تولید سنگ آهن و فولاد در سنگان محسوب می شوند . تولید حدود 20 میلیون تن کنسانتره و گندله در این ناحیه و تامین خوارک اولیه صنعت فولاد در کشورمان هدف نهایی این منطقه است. ویژگی های منحصر به فرد معادن سنگان این روزها، پای شرکت های معتبر خارجی را هم به سنگان کشانده است. یکی از شرکت های بزرگ سرمایه گذار هندی که در 4 گوشه دنیا صاحب معدن ،خط انتقال مواد اولیه و کارخانه فولاد است به تازگی حضوری یک روزه در این منطقه داشته به گونه ای که مدیر عامل آن نتوانسته حیرت خود را از ثروتی که عیان است و در سطح زمین گسترده شده را پنهان کند. این جذابیت برای فنلاندی ها و ترک ها نیز قابل چشم پوشی نبوده و تقاضایی برای سرمایه گذاری در مقیاسی بالاتر از سطح تولیدات ایران داده اند.
بدین ترتیب است که سنگان این روزها در کانون توجه معادن سنگ آهن ایران قرار گرفته و این نویدی است که در دل تاریخ مکتوب نیز بدان اشاره شده است. از کتاب نزهت القلوب حمدا... مستوفی در 740 سال پیش گرفته تا پیش بینی های مدیران دو دهه گذشته معادن سنگان.