سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

"آلسیتار رمزی" سرپرست مرکز تحقیقات متال بولتن می گوید: به یقین سال 2014 سالی است که بازار سنگ آهن برای نخستین بار در طی چندین سال به ورطه عرضه مازاد سقوط کرد. قبلا نیز پیش بینی شده بود که این اتفاق رخ خواهد داد اما این نخستین بار است که شرایط واقعا اتفاق افتاده است.

یک تحلیگرامریکایی از یک مرکز مستقل تحقیقاتی می گوید: تقاضا برای سنگ آهن چندان هم مطلوب نیست چون تولید فولاد همچنان نسبت به سال قبل رو به افزایش است. مسئله این است که چهار معدنچی بزرگ همچنان به تولید سنگ آهن خود می افزایند.

این شرایط و در کنار آن کاهش تولید فولاد در چین که تاکنون بزرگترین مصرف کننده سنگ آهن در جهان بوده است ( باتوجه به اینکه کوره بلندها بیش از 96 درصد تولید فولاد خام در چین را به خود اختصاص داده اند) موجب انباشته شدن میزان بی سابقه سنگ آهن در بنادر جهان شده است که میزان آن بر اساس تخمین "رمزی" به 120 میلیون تن می رسد. در حالی که بخشی از این موجودی ها از آن زمان تاکنون به 107 تا 108 میلیون تن کاهش پیدا کرده، در حالی که یک سال پیش میزان آن 70 میلیون تن بود. شرایط عرضه مازاد کنونی در حال حاضر برای بخش اعظم بازارهای شرکت های معدنی ( به جز شرکت های بزرگ و شرکت های با کمترین هزینه تولید) فاجعه آفریده است و این توان بالقوه وجود دارد که آثار منفی آن در آینده بیش از پیش گسترش یابد؛ چون چهار تولیدکننده بزرگ درنظر دارند تولید سنگ آهن خود را تا 40 درصد در سال افزایش دهند حال آنکه تقاضای فولاد چین سالانه فقط 2 تا 4 درصد رشد پیدا می کند.

 رشد عرضه مازاد

"کریستوفر پلومر" مدیرعامل موسسه امریکایی استراتژی فلزات می گوید: اگر تولیدکنندگان سنگ آهن بیشتری ( از جمله تولیدات داخلی چین) در جهان بسته نشود، میزان عرضه مازاد در سال 2015 به بیش از 70 میلیون تن می رسد که در صورت استمرار در سال 2016 به 90 میلیون تن و در سال 2017 به 160 میلیون تن خواهد رسید.

در حال حاضر قیمت های سنگ آهن بسیار پایین است و برای مدتی هم در همین شرایط باقی خواهد ماند. قیمت پایه نرمه سنگ آهن با عیار 62 درصد Cfr چین هر تن در حدود 80 دلار امریکا نوسان دارد و احتمالا می تواند کاهش بیشتر هم داشته باشد. در حالی که پیش بینی می شد در ماه دسامبر قیمت سنگ آهن اندکی افزایش پیدا کند. رمزی می گوید: قیمت پایه احتمالا به طور موقت هر تن به 60 تا 70 دلار می رسد که پس از آن بتدریج افزایش پیدا خواهد کرد.

تحلیلگران می گویند از دسامبر 2013 تاکنون قیمت سنگ آهن 40 درصد کاهش پیدا کرده است.

قیمت پایه در سال 2013 هر تن 136 دلار بود که حدود همان قیمت میانگین چهار سال گذشته است که در مدت 2 تا 3 سال آینده این نوسانات قیمتی کاملا ادامه خواهد داشت و پیش بینی می شود زمانی که این نوسانات به پایان برسد، قیمت پایه هر تن به 90 دلار و یا اندکی بیشتر از این رقم افزایش پیدا می کند.

رمزی معتقد است که ثبات قیمت حدود 90 دلار در هر تن احتمالا نسبتا پایدار باشد؛ اما تحلیلگران پیش بینی می کنند که در واقع قیمت های معاملاتی سنگ آهن می تواند اختلاف زیادی با قیمت پایه داشته باشد. اولا این قیمت، قیمت خشک است در حالی که سنگ آهن به طور میانگین دارای 7 تا 8 درصد رطوبت بوده و مصرف کنندگان پولی برای این رطوبت پرداخت نخواهند کرد. علاوه بر این چون قیمت پایه یک قیمت تحویلی به چین است و هزینه حمل و نقل آن کم می شود، قیمت های فروش سنگ آهن اغلب 20 دلار زیر قیمت پایه محاسبه می شود.

پلومر می گوید: این قیمت های پایه اثر منفی شدیدی بر روی سوددهی بسیاری از تولیدکنندگان در جهان گذاشته است به جز چهار شرکت معدنی بزرگ که با آرامش بر روی هزینه نقد تولید 22 تا 45 دلار در هر تن نشسته اند. اما اگر چه به سودآوری گذشته نیستند اما از وضعیت خوبی برخوردار هستند. اما سایر شرکت ها بخصوص شرکت هایی که در مدت پنج سال گذشته وارد بازار شده اند، با مشکلات دست و پنجه نرم می کنند که به اجبار تعدادی از پروژه هایشان را کاهش داده و یا اجرای آن را به تاخیر انداخته اند.

پلومر اشاره می کند که حدود 75 میلیون تن ظرفیت های پرهزینه سنگ آهن از جمله بیش از 50 میلیون تن در چین و 25 میلیون تن در خارج از چین تا اواسط ماه اکتبر گذشته بسته یا تعطیل شده اند.

علاوه بر این تخمین زده می شود که 200 تا 250 میلیون تن ظرفیت هایی با هزینه بالاتر یا ظرفیت های ضررده شامل 100 تا 125 میلیون تن در چین و 115 تا 135 میلیون تن در خارج از چین در معرض ریسک بسته شدن یا تعطیلی قرار گرفته اند.

"خوزه کارلوس مارتینز" مدیرعامل بخش فلزات آهنی و استراتژی شرکت واله می گوید اگر چه آنان با قیمت های پایین تری مواجه هستند اما معتقد است که بازار سنگ آهن در شرایط خوبی قرار گرفته و می تواند عرضه بیشتری را در آینده جذب کند. من فکر می کنم معمولا مردم تمرکز زیادی بر روی قیمت سنگ آهن در چین دارند اما آنان باید آن را در اولویت دوم خود قرار داده و بیشتر بر روی آنچه که شرکت ها تحویل می دهند تمرکز داشته باشند.

دیدگاه خوش بینانه

"جیمی ویلسون" رییس بخش سنگ آهن بی.اچ.پی نیز در مصاحبه اخیر خود نسبت به بازارهای آینده سنگ آهن اظهارنظر خوش بینانه ای را مطرح کرده است. او می گوید ما همچنان شاهد رشد سالم تقاضا برای سنگ آهن در میان مدت خواهیم بود چون انتظار می رود که از اوایل تا اواسط دهه 2020 میزان تولید فولاد در چین تقریبا به 25 درصد افزایش به یک میلیارد تا 1.1 میلیارد تن رسیده و همزمان رشد تولید فولاد در سایر اقتصادهای نوظهور نیز از تولید چین پیشی می گیرد چون آنان بدنبال توسعه شهرسازی و صنعتی شدن خود هستند.

انتظار می رود که از سال جاری تا 2030 نرخ رشد سالانه تولید فولاد در جهان در مجموع یا به طور میانگین 2.5 تا 3 درصد افزایش داشته باشد.

علاوه بر این ویلسون شرایط اقتصادی افزایش تولید سنگ آهن شرکت خود را اجتناب ناپذیر نامیده و توضیح می دهد که ما مدتی پیش سرمایه گذاری های زنجیره عرضه اصلی خود را تکمیل کرده ایم و از آن زمان بر روی استفاده از سیستم های قیمت گذاری پایه ای در راستای بهبود عملکرد تجهیزاتمان از طریق رفع سیستماتیک موانع تمرکز داشته ایم.

او اضافه می کند که بی.اچ.پی می تواند 65 میلیون تن به ظرفیتش در معادن سنگ آهن استرالیای غربی ( WAIO ) با هزینه 30 دلار در هر تن در سال بیافزاید که ظرفیت سیستم را از 225 میلیون تن در سال به 290 میلیون تن در سال تا پایان سال مالی 2017 از طریق اجرای پروژه هایی مانند پروژه رفع موانع اسکله داخلی و فاز دوم پروژه جیمبلبار ( همه با هزینه های سرمایه ای پایین) خواهد رساند.

افزایش ظرفیت نمی تواند برای شرکت های بزرگ سنگ آهن ایجاد ریسک کند و اگر قیمت های سنگ آهن به حد 40 تا 60 دلار در هر تن برسد باز متضرر نخواهند شد بلکه پروژه های توسعه دیگری را به بهره برداری خواهند رساند مانند پروژه های غرب افریقا و کانادا که البته در مورد اخیر 15 سال آینده راه اندازی خواهند شد.

قیمت های پایین سنگ آهن نیز دارای آثار جانبی است که باعث بسته شدن معادن پرهزینه و کم کارآمد می شود. بعضی از معادنی که حداقل 170 دلار در هر تن هزینه تولید می پردازند به طور دائمی بسته شده اند و بعضی از معادن با هزینه تولید 130 دلار در هر تن به سختی بهره برداری می شوند اما اگر قیمت ها بهبود پیدا کند، مجددا احیاء خواهند شد.

شما فکر می کنید که تولیدکنندگان چینی معادن پرهزینه خود را تعطیل می کنند اما این اتفاق رخ نمی دهد. به طور میانگین معادن سنگ آهن چینی حداقل در سطح قیمت 112 دلار تا 115 دلار در هر تن سودمند خواهند بود. اما حتی زمانی که قیمت های سنگ آهن بسیار پایین باشد، بسیاری از خریداران آماده به خرید آن هستند بخصوص آن دسته از خریدارانی که واحدهای فولادسازی آنان دارای ساختار ادغام عمودی باشد.

تولیدکنندگان چینی نمی خواهند که کارکنان خود را از کار اخراج کنند. علاوه بر این آنان نمی خواهند میدان را به نفع تولیدکنندگان چینی خالی کنند اما سوال این است که آنان تا چه زمانی می توانند مانع این کار شوند؛ همه این اتفاقات در قبال کاهش تقاضا برای سنگ آهن است که به سمت رشد در حرکت است که البته با نرخ رشد آهسته تری در بسیاری از مناطق جهان رخ می دهد.

 کاهش شتاب

رشد قابل توجه برای تقاضای فولاد که در نیمه دوم سال 2013 شاهد آن بودیم به طور غیرمنتظره ای در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه کاهش پیدا کرده است.

انجمن بین المللی آهن و فولاد پیش بینی می کند که مصرف ظاهری فولاد در جهان با 2 درصد افزایش در سال 2014 به یک میلیارد و 562 میلیون تن رسیده و متعاقب آن در سال آینده نیز 2 درصد افزایش داشته و به رقم یک میلیارد و 594 میلیون تن خواهد رسید و این در حالی است که رقم رشد در سال 2013 به 3.8 درصد رسیده بود و رشد مصرف فولاد در اتحادیه اروپا، امریکا و ژاپن نسبت به پیش بینی قبل افزایش داشته و میزان این رشد در حدی نبود که بتواند رشد آهسته در اقتصادهای نوظهور را جبران کند.

مهمترین نگرانی در پیش بینی انجمن بین المللی فولاد کندتر شدن رشد مصرف ظاهری فولاد در چین ( مصرف کننده 61 درصد سنگ آهن در جهان) است.

انجمن پیش بینی می کند که مصرف ظاهری فولاد در سال 2014 فقط با یک درصد افزایش به 748.2 میلیون تن خواهد رسید که بیانگر رکود سریع در بخش مستغلات است چون کوشش دولت برای ایجاد توازن مجدد در اقتصاد مانع سرمایه گذاری شده و اعتماد و اطمینان نسبت به کسب و کار را ضعیف تر کرده است.

انتظار می رود که این شتاب رشد ضعیف با پیش بینی استمرار رشد مصرف فولاد تا 0.8 درصد در سال 2015 میزان مصرف فولاد را به 754.3 میلیون تن برساند. به هر صورت با توجه به استفاده احتمالی از مشوق های هدفمند و کاهش محدودیت های بازار مستغلات در واکنش به رشد آهسته تر GDP می توان میزان پیش بینی را افزایش داد.

اما تقاضای فولاد چین برای همه محصولات کاهش پیدا نکرده است. مثلا تقاضا برای فولاد اندودکاری شده افزایش قابل توجه 8 درصدی نسبت به سال قبل آن ( به طور عمده در بخش های خودروسازی و ساختمانی) داشته است.

علاوه بر این رمزی می گوید که روند بازار جهانی سنگ آهن فقط به چین ختم می شود و اشاره کرد که سال 2014 سال کاهش موجودی انبارهای فولادسازان چین پس از افزایش شدید موجودی سنگ آهن آن در سال 2013 بود. اما سوال این است که اگر عرضه مازاد این ماده در سال های آینده تداوم داشته باشد، چه اتفاقی خواهد افتاد.

نظرات گوناگونی در خصوص اینکه قیمت های پایین تر سنگ آهن می تواند منتج به استفاده یا مصرف بیشتر فولادسازان چینی ( زمانی که کاهش ها مدنظر است) شود، وجود دارد.

پلومر می گوید این امکان وجود دارد که در بهره برداری از کوره بلندها در چین بتوان از ترکیبی از قراضه و سنگ آهن استفاده کرد. اگر هر شرایط یا عامل دیگری وجود داشته باشد، نتیجه کار تعدیل در قیمت های قراضه خواهد بود.

 افزایش مصرف قراضه

اما علائمی وجود دارد که حاکی از این است که فولادسازان چینی در واقع میزان مصرف قراضه خود را افزایش می دهند. انجمن مصرف کنندگان ضایعات فلزی (CAMU) گزارش می کند که کل مصرف قراضه چین در نیمه اول امسال 9.4 درصد بیشتر از نیمه اول امسال 9.4 درصد بیشتر از نیمه اول سال 2013 بود. دلیل این افزایش مصرف این است که دسترسی به قراضه داخلی برای نخستین بار در حد چشمگیری افزایش پیدا کرده است؛ اما هنوز در مقایسه با قراضه سنگ آهن وارداتی گرانتر است.

انجمن جهانی فولاد پیش بینی می کند که مصرف ظاهری فولاد امریکا امسال با 6.7 درصد افزایش به 102.2 میلیون تن خواهد رسید که دلیل آن رشد شدید در بخش های خودروسازی و انرژی است و بدنبال آن در سال 2015 هم یک رشد 1.9 درصدی پیش بینی می شود. اما انتظار نمی رود که اثر مثبتی بر روی بازار جهانی سنگ آهن بگذارد چون بیش از 60 درصد تولید فولاد امریکا از طریق کوره های قوس الکتریکی انجام می شود. مصرف فولاد در امریکا کمتر از یک دهم مصرف سنگ آهن در جهان است.

انجمن جهانی فولاد پیش بینی می کند که مصرف ظاهری در کشورهای صنعتی امسال 4 درصد و سال آینده ( 2015 ) معادل 1.7 درصد رشد خواهد داشت درحالی که در کشورهای در حال توسعه ( به جز چین) در سال 2014 حدود 1.7 درصد رشد داشته و در سال 2015 این رشد به 4.7 درصد خواهد رسید.

پلومر پیش بینی می کند که کل تقاضای جهانی سنگ آهن با 2 درصد افزایش به یک میلیارد و 927 میلیون دلار در سال جاری خواهد رسید که متعاقب آن در سال 2015 با رشدی 1.9 درصدی به یک میلیارد و 965 میلیون دلار خواهد رسید اما این که چگونه می توان آن را به یک قیمت گذاری در کوتاه مدت تبدیل کرد، نامشخص تر است. به هر صورت مشخص نیست چرا در زمانی که شاخص های اقتصادی زیادی مطلوب هستند، قیمت ها کاهش پیدا کرده است.

کارشناسان معتقدند که مفهوم آن می تواند این باشد که انگیزه کمتری برای فولادسازان برای داشتن معادن سنگ آهن اختصاصی وجود دارد. شرکت ها باید منتظر باشند تا اوضاع و نوسانات بازار در سال های آینده قبل از اینکه هر گونه اقدامی را انجام دهند، آرامتر شود اما به هر صورت آنان ممکن است در تلاش باشند تا قیمت های پایین کنونی را حفظ کنند تا بتوانند هزینه های خود را کاهش دهند.