سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

اوایل سال 2014 تحلیلگران بر این تصور بودند که در سال مذکور ( و نه در سال 2015 ) نقطه عطفی در بازار جهانی مس رخ داده و با 400 هزار تن عرضه مازاد مس مواجه خواهد شد. بر همین اساس گروه مطالعات بین المللی مس ( ICSG ) پیش بینی کرده بود که تولید مس تصفیه شده با 5.1 درصد افزایش به 22 میلیون و 136 هزار تن و مصرف مس تصفیه شده با 5.2 درصد افزایش به 22 میلیون و 443 هزار تن در سال 2014 برسد که مواجه با 307 هزار تن کسری در این سال خواهد بود.
تحلیلگران متال بولتن معتقدند که دلیل کمبود یا مازاد هر عنصری در بازار از نتایج و آثار اقدامات سازمان دولتی مدیریت ذخایر استراتژیک چین ( SRB ) است یعن زمانی که محصولی در بازار حدودا از نظر عرضه و تقاضا در شرایط نسبتا متعادلی قرار دارد، این سازمان با خرید یا فروش این محصول آن را به سمت مازاد یا کمبود در بازار سوق می دهد.
امسال شایعات زیادی درباره خرید توسط SRB شنیده می شد که اخیرا این خبرها شدت بیشتری پیدا کرده است. اگر چه این اخبار هنوز به طور رسمی تایید نشده اند اما به طور کل پذیرفته شده است که SRB حدود 200 تا 300 هزار تن مس کاتد را از ماه مارس تا ژوئیه خریده است و بتازگی دوباره این تصور قوت گرفته که زیاده روی یا اسراف برای خرید در دست انجام دارد.
تحلیلگران در بررسی های اخیر خود اظهار می دارند که منطق خرید یا فروش SRB هیچ گاه روشن نبوده و لزوما علل آن نیروهای بازار هم نیستند. در مواقعی این کار فرصت طلبانه بوده و در مواردی هدف آن حمایت از صنایع داخلی و گاهی نیز هدف آن مثلا بازیافت موجودی انبارها و در حالتی هم در واکنش به افشای رسوایی کینگدائو بوده و در مواردی نیز حرکتی بوده که به نفع ثبات بازار تمام شده است.
نیک براون سرپرست مرکز تحقیقات بازار کالای ناتیکزیس ( NATIXIS) نیز اهمیت زیادی برای اقدامات اخیر SRB قائل است که با کاهش سریع قیمت های مس در ماه مارس گذشته تسریع یافت.
این اقدام امسال به ذخایر استراتژیک آن افزوده و بر روی توازن بازار جهانی و قیمت های مس نیز تاثیر گذاشته است.
براون اضافه می کند این حرکت نشان دهنده اهمیت رفتار SRB و تاثیرات آن بر روی توازن بازارهای جهانی در سال 2015 خواهد بود که احتمالا به ذخایر انبارها افزوده شده و بازار بسیار رقابتی باقی خواهد بود. اما اگر روشن شود که SRB به سطح موجودی مورد نظر نزدیک شده و احساس شود که دیگر نیازی به افزودن به موجودی کنونی خود نیست، سپس ما می توانیم شاهد عرضه مازاد قابل توجه مس در سال 2015 باشیم.

حرکت به سوی عرضه مازاد
تحلیلگران بازار تخمین می زنند که تولید مس تصفیه شده چین افزایش پیدا کند و بر همین اساس نیازی به ذخیره احتیاط آمیز نبوده و در بازار حجم قابل توجهی عرضه مازاد وجود خواهد داشت و در نتیجه باعث خواهد شد که منحنی قیمت جهانی مس بسیار سریع از سمت افزایش قیمت به سمت کاهش قیمت حرکت خواهد کرد.
اما عوامل دیگری نیز در این روند تاثیرگذار هستند. یک تحلیلگر معتقد است تحریم صادرات سنگ اندونزی یکی از عواملی است که بازار مس را در سال 2014 دچار کمبود کرده بود اما سال 2015 سال متفاوتی خواهد بود ؛ چون دولت اندونزی مجوز صادراتی خاص را برای بعضی از تولیدکنندگان مس صادر خواهد کرد.
به عنوان مثال شرکت معدنی نیومانت در ایالت کلرادو در امریکا چشم انداز تولید سالانه مس خود را برای کل سال 2014 در ماه سپتامبر گذشته 120 تا 125 هزار تن ارزیابی کرده که قبلا آن را برای 80 تا 95 هزار تن تخمین زده بود. اما این ارزیابی یا پیش بینی تغییر پیدا کرد چون معدن " پی تی نیومانت نیوساتنگارا) توانست در اندونزی مجوز صادرات کنسانتره مس را مجددا دریافت کند. این معدن نتوانسته بود از ماه ژانویه 2014 ( زمانی که اندونزی صادرات سنگ خود را ممنوع کرد) سنگ معدنی صادر کند.
شرکت معدنی امریکایی مک موران – فری پورت مجوز مشابهی را دریافت کرد که بر اساس آن توانست صادرات کنسانتره مس را از معدن " پی تی فری پورت اندونزیا تی بی کی " خود در گراسبرگ اندونزی را که معمولا حدود 220 هزار تن در روز سنگ تولید می کند، آغاز کند.
برای دریافت چنین مجوزهای صادراتی شرکت های معدنی باید نشان دهند که آنان در حال ساخت واحد ذوب مس در اندونزی هستند.
اگر چه عرضه مس افزایش یافته است اما این افزایش در سال جاری در حدی نیست که قبلا پیش بینی شده بود.
تحلیلگران می گویند دلیل آن تا حد زیادی کیفیت کنسانتره مس بوده است. به عنوان مثال محتوی طلای پرعیار در کنسانتره های مس و میزان نسبتا اندک بازیافت طلا مانع خرید آنان شده است. به همین منوال میزان ناخالصی در بعضی از کنسانتره های امریکایی نیز موجب شده که با کنسانتره های تمیزتر مخلوط شده و هر چه بیشتر به میزان فرایند آن افزوده شود.

بهبود عرضه
روبین بهار ( Robin Bhar ) سرپرست مرکز تحقیقات فلزات سوسایته جنرال می گوید که به صورت عرضه بتدریج در طول سال 2014 بهبود پیدا کرد و انتظار می رود که در سال جدید هم همین روند بهبود ادامه یابد چون تولید معادن به پایین ترین سطح پیش بینی های قبلی خواهد رسید.
طبق گزارش بررسی های بازار فلزات در نیمه دوم سال موسسه NATIXIS از سال 2010 تاکنون صنعت مس جهانی تلاش کرده است تا با رشد تقاضا خود را هماهنگ کند. با توجه به اینکه چندین سال متوالی کسری مس در بازار باعث افزایش قیمت های آن شده است، انگیزه ای برای توسعه ظرفیت معادن مس به وجود آورده است.
بنا به گزارش گروه بین المللی مطالعات مس در دو سال قبل در مجموع 2 میلیون تن در سال ( 600 هزار تن در سال 2012 و 1.4 میلیون تن در سال 2013 ) به تولید معادن مس افزوده شده است و انتظار می رود که در سال 2014 هم به ظرفیت مس افزوده شده باشد.
بنابر این پس از افزایش 8 درصد به 18 میلیون و 101 هزار تن در سال 2013 گروه پیش بینی می کند که با افزایش میزان اندک 2.6 درصدی در سال 2014 تناژ آن به 18 میلیون و 579 هزار تن رسیده باشد. گروه توضیح می دهد که این رقم با وجود لغو حدود 750 هزار تن اجرای پروژه های معدنی و یا تعلیق اجرای آن به بعد از سال 2017 و تعلیق بیشتر در اجرای پروژه ها در نیمه دوم سال 2014 بدست آمد.
اما گروه تحقیقاتی می گوید که انتظار می رود در سال 2015 به دلیل تولید بیشتر از طرح های توسعه ای که قبلا اعلام شده بود و نیز پروژه های جدید معدنی به تولیدات معدنی در جهان در حجم قابل توجهی افزوده شود. پس از تعدیل در عوامل توقف تولید تاریخی گروه تخمین می زند که در سال 2015 حدود 7 درصد تولیدات معدنی رشد داشته باشد که بیشتر به شکل کنسانتره مس خواهد بود.
با وجود اینکه رشد تولید مس به سرعت سایر فلزات خاصی چون آلومینیوم ، نیکل یا فولاد ضدزنگ نیست. مصرف مس تصفیه شده در جهان در مدت حدود سه سال گذشته نسبتا بالا بوده است. اما سوال اینجاست که آیا میزان رشد مصرف ظاهری بخصوص با توجه به بعضی از عوامل پویا در چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده محصولات مس در جهان پایدار خواهد بود یا نه ؟
متال بولتن اشاره می کند که در حال حاضر قوی ترین اقتصاد جهانی امریکاست. اما قدرت یا تاثیر آن بر روی بازار کلی جهانی مس ناچیز بوده است چون فقط 8 درصد تقاضای جهانی ( در مقایسه با 48 درصد چین) را در بر می گیرد.
تحلیلگران معتقدند با توجه به اینکه تقاضای جهانی مس در مقطع کنونی به دلیل مشکلات اقتصادی در اروپا، چین و ژاپن که بالغ بر 68 درصد مصرف جهانی مس را در اختیار دارند، نسبت به گذشته آسیب پذیر شده است به نظر تا حدی اغراق آمیز باشد.
اما این دیدگاه بخصوص در مورد چین صدق می کند؛ چون سابقه تاریخی بالایی در زمینه تغییر خط مشی داشته و از گذشته در مقابله با ریسک و نوسانات بازار موفق عمل کرده است. باید بپذیریم که این بار هیچ گونه سیاست گذاری اشتباه جدی وجود نخواهد داشت.
تحلیلگران اشاره می کنند که در شرایط کنونی اقتصاد چین دوران گذاری را پشت سر می گذارد که نتیجه آن به طور عمده یک رشد تک رقمی تقاضای مس در مقایسه با رشد دو رقمی در گذشته خواهد بود چون تقاضای اخیر بیشتر برای کاتد مس در چین صرفا به دلیل کمبود قراضه در آن کشور بوده است.
اما با رشد صنعت بازیافت چین که قبلا دسترسی به ضایعات مس برای آن سخت بود تا حدی نسبت به گذشته آسانتر شده است. به هر صورت این روند فقط مقطعی خواهد بود و قیمت های ضایعات مس می تواند در آینده نه چندان دوری افزایش پیدا کند.
متال بولتن می گوید که همسو با روند جهانی افزایش وابستگی واحد ذوب به کنسانتره در مقایسه با قراضه، چین مس تصفیه شده و کنسانتره بیشتری را نسبت به گذشته وارد می کند که اندکی بیشتر مس بلیستر ( blister) و ضایعات مس کمتری بوده است.
تحلیگران اشاره می کنند که مصرف مس چین تحت تاثیر چندین عامل قرار دارد که در راس آن تاثیرات معاملات فاینانس بندر کینگدائو است.
بازار چین درخششی نداشته و همچنان در بسیاری از کشورهای جهانی بخصوص در اروپا عملکرد ضعیفی داشته و کمک چندانی به آن نکرده است و نه مسایل سیاسی در اکراین و نه کاهش قیمت نفت به نفع آن بوده است. تاثیرات ناشی از مسایل کینگدائو رو به کاهش گذاشته است. در حال حاضر قیمت های مس رو به کاهش است ، چین احتمالا بتواند به بازار برگردد. حتی با ضعیف تر شدن بازار مسکن، بازار فیزیکی مس پویا بوده و عملکرد خوبی دارد.
در حقیقت تخمین زده می شود که تقاضای ظاهری مس چین در طول سال 2014 تا پایان ماه اکتبر در مقایسه با 10 ماهه اول سال 2013 حدود 14 درصد افزایش داشته باشد.
اما این رشد فوق العاده باید فراتر از فقط تقاضای صنعتی باشد.
برخی از تحلیلگران معتقدند که شاید این شرایط بیانگر مجموعه ای از نیکل افزایشی موجودی انبارها باشد که احتمالا در ارتباط با پیش بینی افزایش امکانات زیربنایی برق و نیروگاهی ، فاینانس ذخایر یا موجودی انبارها است و تخمین زده می شود که نرخ رشد سالانه تقاضای مس فیزیکی چین احتمالا حدود 6 درصد باشد، سطحی که با تخمین 6 درصدی گروه مطالعات همخوانی دارد.
در حالی که رشد اقتصادی چین در معرفی ریسک کاهشی خاصی از جمله ضعف در بازار مستغلات و احتمال کاهش در شبکه برق در واکنش به کندی نرخ رشد تقاضای چین برای برق قرار گرفته است، تقاضای مس چین می تواند از تلاش برای به حرکت در آوردن رشد اقتصادی بهره مند شود. به عنوان مثال حرکت در جهت تولید برق از انرژی های تجدیدپذیر نیازمند سرمایه گذاری های بیشتر در شبکه برق و دیگر نوآوری های سبز مانند تولید خودروهای برقی می تواند تقاضای مس چین را افزایش دهد.
اما به هر صورت هنوز مشخص نیست که تلاش های رهبری جدید چین چه تاثیری برای تبدیل اقتصاد کشور به مصرف گراتر بودن تا صادرات گراتر شدن بر روی تقاضای مس آن خواهد گذاشت. با درنظر گرفتن اینکه این تحول احتمالا حداقل 5 تا 6 سال دیگر به طول انجامد هنوز اقدام خاصی در این راستا صورت نگرفته است. این بدین معنی است که آیا در حال حاضر این کسب و کار روال عادی خود را طی می کند یا اینکه کسب و کاری است که از حالت عادی و معمول آن خارج شده است.

معمای انبارهای گمرکات
یک بخش جالب از این معما چیزی است که در انبارهای گمرکات چین نهفته است. متال بولتن می گوید با وجود اینکه رسما گزارش نمی شود اما در ابتدای سال میزان موجودی آن حدود 600 هزار تن بود که در ماه مه به 850 هزار تن افزایش پیدا کرده و مجدد به حدود 550 هزار تن کاهش پیدا کرد که شاید در حال حاضر که SRB فلزی را که در دوران رسوایی کینگدائو در دسترس بود به نحوی جمع آوری کرده است ، اندکی بالاتر باشد. این میزان هنوز در حد قابل توجهی بالاتر از میزان آن در انبارهای بورس فلزات لندن است.
موجودی مس در انبارهای بورس فلزات لندن که بیشترین حجم آن در نیواورلئان نگهداری می شود در سال 2014 حدودا با 61 درصد کاهش به زیر 160 هزار تن رسید. این رقم به این مفهوم نیست که مس بسیار زیادی مصرف شده است بلکه دلیل آن معاملات فاینانس است که صورت پذیرفته است.
کارشناسان می گویند از جنبه تئوری در شرایطی که قیمت LME رو به کاهش باشد باید بخشی از فلز اضافی خارج از چین را به داخل کشانده و به انبارهای آسیایی سرازیر کند. اگر این کار اتفاق نمی افتد پس می توان گفت دلیل آن این است که بازار فیزیکی واقعا پر از محصول است.
متال بولتن می گوید در حالی که کشورهای اروپای غربی در سال های 2012 و 2013 سال های بسیار بدی داشتند اما در سال 2014 افزایش چشمگیری در مصرف مس توسط بعضی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان مشاهده شد که در این کشور در نیمه نخست سال 2014 نسبت به مدت مشابه آن در سال 2013 حدود 5.4 درصد افزایش مصرف مس وجود داشت. به همین صورت مصرف مس ایتالیا نیز 3.5 درصد و فرانسه 2.6 درصد در طی همین مقایسه افزایش داشت. به طور کل ICSG پیش بینی می کند که مصرف در اتحادیه اروپا در سال 2014 حدود 7.4 درصد افزایش داشته و در سال 2015 هم 1.2 درصد به آن افزوده خواهد شد.
NATIXIS می گوید به دلیل یک دوره طولانی ریاضت اقتصادی این وضعیت پس از یک دوره تاخیری کاهش سرمایه گذاری توسط خانواده ها و شرکت ها ایجاد می شود. پیش بینی می شود که اروپا هم از یوروی ضعیف، نرخ های بهره پایین و اوراق بهادار سودمند منتفع شود.
تحلیلگران معتقدند که امریکا عمدتا به دلیل فعالیت های تولیدی آن بزرگترین مصرف کننده مس در جهان بوده و این روند هم ادامه خواهد داشت.
بنا به گزارش بانک مرکزی امریکا تولیدات صنعتی این کشور در ماه اکتبر 2014 در مقایسه با اکتبر 2012 رشدی 3.4 درصد داشت. شاخص مدیران خرید این کشور نشان می دهد تقاضای تولید همچنان از ماه مارس 2011 بالا بوده است. در ماه اکتبر 2014 شاخص مدیران خرید (PMI ) تولیدی به 59 درصد رسید.

بهبود بخش ساختمانی امریکا
علاوه بر این ، تحلیلگران معتقدند که بخش ساختمانی ضعیف در امریکا رمقی دوباره گرفته و احتمالا این روند در سال 2015 نیز تداوم داشته باشد.
کن سیمونسون ( Ken Simionson ) اقتصاددان ارشد پیمانکاران عمومی امریکا می گوید چندین شاخص اخیر نشان می دهد بخش ساختمان سازی غیرمسکونی خصوصی در امریکا در حال رشد و توسعه است. علاوه بر این در ماه اکتبر مجوزهای ساخت مسکن خانواده های تک نفره نسبت به مدت مشابه آن 15 درصد افزایش داشت. احتمال پایان دادن به برنامه مشوق های اقتصادی بانک مرکزی امریکا بخصوص با توجه به بالارفتن ارزش برابری دلار دارای آثار منفی باشد و می توان پیش بینی کرد که تا ماه ژوئن سال 2015 نخستین افزایش نرخ بهره اتفاق افتد.
پیش بینی می شود که مسایل و مشکلاتی که بازار مس را در سال 2014 متوقف کرده بود، در سال 2015 برطرف شود که از جمله این موانع و مشکلات موضوعات ژئوپلیتیکی است. علاوه براین با بهبود بازار مسکن در امریکا که بدون مشکلات جدی در حال رشد است و اگر دلار قوی مشکلاتی را بر سر راه آن ایجاد نکند، قیمت مس می تواند رشد بیشتری را هم داشته باشد. اما اروپا با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کند و چین هم دچار بحران مالی است، افت قیمت نفت هم نشان دهنده موضوعات ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و خاور دور است.
پیش بینی می شود که در سال جدید مس با عرضه مازاد مواجه شود که می تواند بر روی قیمت ها فشار کاهش بیشتری را وارد آورد.
متال بولتن پیش بینی می کند قیمت های مس در بورس فلزات لندن از 6653 دلار در هر تن در اواخر سال 2014 به 6325 دلار در هر تن در نیمه دوم سال 2015 کاهش پیدا کند.
علاوه بر این تحلیلگران معتقدند که قیمت 6325 دلار می تواند قیمت کف باشد و در سال 2016 به طور تدریجی به میانگین 6500 دلار در هر تن برخواهد گشت.