سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

در 12 ماه گذشته جهان شاهد ساماندهی مجدد و اساسی سنگ آهن در غرب افریقا بوده است که در این دوران سخت قیمت این ماده اولیه فولادسازی به نصف رسیده ، تولیدکنندگان پر هزینه را از عرصه رقابت خارج کرده و شرکت های معدنی بزرگ را واداشت تا جایگاهشان را در این منطقه دوباره ارزیابی کنند.
آیا سقوط قیمت های سنگ آهن امری غیرمترقبه بوده است؟ تجار، تحلیلگران ، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان همه می دانستند که موج جدیدی از عرضه در سال 2014 به بازار ضربه مهلکی خواهد زد، قیمت ها را کاهش داده و توازنی را که با رشد اقتصادی چین و افزایش اشتهای این کشور برای مواد اولیه فولادسازی برقرار شده بود بر هم خواهد زد و شرایط بازار را که به نفع شرکت های معدنی بود، تغییر خواهد داد.
اما سرعتی که با آن قیمت های سنگ آهن در جهان از سطح 130 دلار در هر تن در پایان سال 2013 به زیر 66 دلار در هر تن در اواسط دسامبر 2014 سقوط کرد؛ حتی معتبرترین و قدیمی ترین دست اندرکاران این صنعت را هم دچار تعجب و حیرت کرد.
از اوایل ماه های 2014 ویروس ابولا رویدادغیرمنتظره دومی که بازار سنگ آهن را تحت تاثیر قرار داد. این بیماری از ناحیه جنگلی جنوب شرقی گینه که هم مرز لیبریا و سیرالئون است گرفته تا بخشی از مناطقی را که غنی ترین کانسارهای سنگ آهن را دارد، فرا گرفت.
با وجود نزدیکی محل شیوع بیماری به تعدادی از سایت های پروژه های معدنی مهم تقریبا در نیمه نخست سال 2014 در این منطقه برای شرکت های معدنی تلفاتی گزارش نشد اما موج دوم ابولا تاثیر مرگبارش را بر روی معدنچیان آشکار کرد و تلفات آن بسرعت افزایش پیدا کرد. در نتیجه ارزش سهام شرکت های سنگ آهنی که در مناطق بیماری زده فعالیت می کردند، کاهش پیدا کرد.
در ماه اوت شرکت عظیم فولادسازی آرسلور میتال اعلام کرد پیمانکاران فعال در فاز دوم پروژه سنگ آهن Yekepa در لیبریا که یک پروژه 1.7 میلیارد دلاری طرح توسعه بود، کار را تعطیل کردند. به دلیل وخیم تر شدن شرایط بهداشتی محیط کار در این کشور وضعیت اضطراری (فورس ماژور) اعلام شد.
ارسلور میتال یکی از نخستین سرمایه گذاران بزرگ در معادن سنگ آهن غرب آفریقا پس از درگیری ها و کشته شدن هزاران نفر در سرتاسر لیبریا و سیرالئون در دهه 1990 با خرید معدن سنگ آهن شرکت معدنی سویسی امریکایی و لیبریایی (LAMCO) در سال 2006 ، مجددا استخراج معدن و فروش سنگ آهن به مشتریان در اروپا و چین را شروع کرد.
جاه طلب های این فولادساز برای تحکیم جایگاهش دراین منطقه در سال گذشته تداوم یافته و تصمیم به خرید سهم عمده ای از پروژه سنگ آهن پرعیار Euronimba (متعلق به بی.اچ.پی) که با گینه هم مرز است، گرفت.
فروش سهام Euronimba توسط بی.اچ.پی نشان دهنده عقب نشینی آن شرکت از سنگ آهن در این منطقه است. این شرکت می خواهد فعالیت های استخراج معادن سنگ آهن خود را در استرالیا توسعه دهد تا بتواند در مسابقه یا رقابت کاهش هزینه تولید حتی الامکان جایگاه خود را حفظ کرده و از پروژه ها یا معادن جدید پرهزینه در مناطق دوری کند.
آرسلور میتال با توجه به اینکه یک معدن در دست بهره برداری دارد تا حدی در معرض افت شدید قیمت های سنگ آهن به دلیل امکان فروش آن به فولادسازی های خود قرار نگرفته و دارای توان بالای سرمایه گذاری بیشتر در این منطقه است و با وجود گستره و دامنه بیشتر فعالیت های معدنی شرکت انگلیسی – استرالیایی ریوتینتو در پروژه بزرگ معدن سنگ آهن سیماندو، تاکنون دستاوردهای آرسلورمیتال بالاتر از ریوتینتو در آن سوی مرز گینه بوده است.
اما در معدن سیماندو که در سال های اخیر موضوعات بسیار جدال برانگیزی داشته و ریوتینتو مجوز آن را دو دهه پیش گرفته بود، هنوز پیشرفت و استخراجی صورت نپذیرفته است.
ریوتینتو و دولت گینه در سال گذشته چارچوب سرمایه گذاری لند مارک ( شناسایی عوارض زمین) این پروژه را امضا کردند که رئوس چارچوب مالی را برای 50 درصد از سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری ریو مشخص کرده و بر اساس آن میلیون ها تن به تولید سنگ آهن مرغوب افزوده خواهد شد.
با وجود توافقات مربوط به جدول یا برنامه زمانی برای استخراج این پروژه که سال 2018 به جای سال قبلی 2015 مورد توافق طرفین قرار گرفت اما بسیاری در بازار بر این باورند که پیچیدگی مربوط به ساخت و فاینانس 650 تا 700 کیلومتر راه آهن از معدن به بازارهای بین المللی ( همزمان با افت قیمت های جهانی سنگ آهن) می تواند بهره برداری از فاز اول را تا دهه 2020 به تاخیر بیاندازد.
ابهام بیشتری بر سرنوشت نیمه دیگر پروژه سیماندو سایه افکنده است. پس از آن که این بخش در سال 2008 از ریوتینتو جدا شد، مجوزهای استخراج بلوک های 1 و 2 این پروژه به شرکت معدنی BSG واگذار شد.
شرکت معدنی BSG 51 درصد از سهامش در نصف پروژه را در سال 2010 به شرکت بزرگ معدنی برزیلی وآله به ارزش 2.5 میلیارد دلار فروخت که قرار شد در چند مرحله آن را دریافت کند. در سال 2012 که دولت گینه تفحصش را در خصوص نحوه واگذاری مجوز به شرکت معدنی BSG پس از اتهامات مربوط به فساد به آن را آغاز کرد، تمام کارهای پروژه متوقف شد.
پس از پایان بررسی های دولت گینه این شرکت سرمایه گذاری مشترک که این واگذاری (VBG ) را در اختیار داشت مجوز استخراج معدن سیماندو آن در سال 2014 لغو شد. شرکت معدنی BSG بشدت این اتهام را رد کرد. اتهامی بر وآله در این خصوص وارد نشد اما در نتیجه سهم BSG در سیماندو ضبط شد.
وآله درنظر دارد 500 میلیون دلاری را که در ابتدا برای یک سهم از معدن پرداخت بود مجددا بدست آورد در آن سوی مرز سیرالئون داستان های موفقیت آمیز سنگ آهن در سال گذشته غروب کرده و یا برای بقا با مشکلات مواجه شد. آخرین داوطلبان کار در این بازار سنگ آهن که در بورس لندن به ثبت رسیده اند، شرکت های London Mining و African Minerals بودند و به نظر می رسید هر دو که علاقه مند به سرمایه گذاری در معدن سنگ آهن افریقای غربی بودند در این شرایط موفق شوند اما هزینه های بالای استخراج، تولید، بیماری ابولا و افت قیمت های سنگ آهن قربانیان خود را گرفته و شرکت London Mining در اکتبر 2014 ورشکسته شد و در نهایت قراردادهای برداشت را با شرکت های بزرگی چون گلنکور ، Cargill و vital لغو کرد.
شرکت African Minerals تولیدش را در معدن Tonkolili در ماه دسامبر متوقف کرده و اعلام کرد که با بحران جریان نقدینگی مواجه شده است. این شرکت هنوز به کارکنانش حقوق می پردازد اما باید بتواند در این شرایط بحرانی نقدینگی کافی را تامین کند.
گروهی از شرکت های کوچکتر نیز تولیدات سنگ آهن خود را متوقف کرده و در حال انجام مطالعات امکان سنجی هستند و امیدوارند که در آینده نزدیکی قیمت این کالا مجددا افزایش پیدا کند. اما برخی از تحلیلگران نیز پیش بینی می کنندکه قیمت سنگ آهن در سال جدید همچنان کاهش بیشتری پیدا خواهد کرد.

سرمایه گذاری چینی ها در غرب افریقا
در نگاه نخست سرمایه گذاری چینی ها در این منطقه در بخشی از امور زیربنایی آن مانند ساخت فرودگاه جدید در موزامبیک و ساخت فرودگاه 125 میلیون دلاری لورنکو مارکز که توسط شرکت آنهووی در سال 2010 ساخته شد، مشهود است و برخی از پروژه های آن نیز نتوانسته است تحقق پیدا کند.
شرکت چالکو متعهد شد که صنعت سنگ آهن را در گینه ( یکی از فقیرترین کشورها در جهان) توسعه دهد که بر همین اساس 1.8 میلیارد دلار در پروژه سیماندو در سال 2010 سرمایه گذاری کرده است. این شرکت دولتی آلومینیوم سازی با همکاری شرکت معدنی ریوتینتو ( دارنده مجوز استخراج سنگ آهن) پنج سال پیش کارهای پروژه سیماندو را آغاز کردند که هنوز اجرای پروژه برای چندمین بار به تاخیر افتاده است، چون پروژه احداث خط آهن 650 تا 700 کیلومتری از معدن تا بندر پیچیدگی خاص خود را دارد. علاوه بر این در شرایط فعلی با توجه به کاهش قیمت سنگ آهن و افت تقاضای فولاد چین ادامه پروژه را در هاله ای از ابهام برده است و از طرف دیگر تامین منابع مالی امکانات زیربنایی آن نیز کند پیش می رود.
دولت گینه توانسته است توجه بعضی از شرکت های خصوصی و دولتی چینی را به مشارکت برای ادامه این پروژه جلب کند. شرکت های مستغلات ، ساختمانی ( مستقر در هنگ کنگ) و شرکت سرمایه گذاری صندوق بین المللی چین (CIF) توافقنامه ای را برای اجرای پروژه معدن سنگ آهن Kalia به ارزش 2.7 میلیارد دلار در بخش زیربنایی آن امضا کردند. تاکنون پیشرفت اندکی در این پروژه صورت پذیرفته است که مورد انتقاد تشکل های مردم نهاد و دولت گینه قرار گرفته است چون با رئیس قبلی گینه این قرارداد امضا شده است.
اما در سیرالئون شرکت انگلیسی افریکن مینرالز سه پروژه را با شرکت های چینی به ارزش 1.5 میلیارد دلار منعقد کرده است که سه شرکت چینی شامل شرکت تجاری سنگ آهن شادونگ ، گروه فولادسازی SISG و شرکت ریلی Teweo هستند که به دلایل شرایط کنونی بازار سنگ آهن این پروژه ها در دست بررسی مجدد قرار گرفته اند.