سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

مقامات شرکت فولاد تاتااستیل می گویند که این شرکت در بازار داخل با مشکلات عدیده ای مواجه است چون تقاضای فولاد ضعیف است و هجوم واردات محصولات ارزان فولادی قیمت های داخلی را تحت فشار قرار داده است. پس جای هیچ گونه تعجبی نیست که تاتااستیل( با مدیریتی مطلوب در این صنعت با مالکیت موفق در معادن سنگ آهن و سنگ آهن) و بعضی از فولادسازان در این کشور مواجه با بحران کاهش فروش و سود در سه ماهه سوم در پایان دسامبر 2014 شدند.
یک مقام رسمی از انجمن تولیدکنندگان آهن اسفنجی چاتیزگار می گوید اگر این وضعیت صنعت فولاد است پس ما به عنوان یک تولیدکننده آهن اسفنجی واسطه در شرایط نامساعدتری قرار گرفته ایم. من از تولیدکنندگان تجاری آهن اسفنجی بر مبنای زغالسنگ صحبت می کنم. تقاضای ضعیف کوره های قوس الکتریکی و کوره های القایی در یک وقفه ایجاد شده در ماه های اکتبر تا مارس که معمولا اوج فعالیت هاست سبب شد که بیش از 10 درصد قیمت های آهن اسفنجی کاهش پیدا کند.
به نقل از راجیو کاپور مدیرعامل انجمن تولیدکنندگان آهن اسفنجی یک دوران طولانی فعالیت غیراقتصادی نیمی از صنعت فولاد آهن اسفنجی را به شرکت غیرفعال تبدیل کرده است. با توجه به اینکه تعداد زیادی از شرکت های آهن اسفنجی قادر به بازپرداخت وام های خود نیستند، برای تعیین تکلیف بدهی هایشان به بانک ها روی آورده اند.
هند با استفاده از گاز آهن بریکت گرم و زغالسنگ آهن اسفنجی تولید می کند.
طبق گفته انجمن تولیدکنندگان آهن اسفنجی ، استفاده از ظرفیت واحدهای بریکت گرم در سال 2014-2013 نسبت به سال قبل آن به دلیل تامین نشدن گاز سه واحد تولیدکننده از 40.9 درصد به 27.23 درصد کاهش پیدا کرده است.
کارخانه های کود شیمیایی و نیروگاه های تولید برق دو صنعت راهبردی هستند که از نظر تامین یا تخصیص گاز اولویت دارند.
هند بر خلاف داشتن ظرفیت تولید 9.6 میلیون تن در سال ، سال گذشته تقریبا 1.32 میلیون تن بریکت گرم تولید کرده است که نسبت به 2.62 میلیون تن در سال 2013-2012 کاهش قابل توجهی دارد.
اما میزان ظرفیت اسمی تولید آهن اسفنجی آن تقریبا 28.1 میلیون تن است ، تولید در سال 2014-2013 با 950 هزار تن افزایش به 20.02 میلیون تن رسید. میزان تولید آهن بریکت گرم و زغالسنگ آهن اسفنجی کاملا کمتر از ظرفیت اسمی آن است که بیانگر عمق مشکلات در این صنعت است.
با این وجود هند هنوز بزرگترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان است اما توانست 25.34 میلیون تن مواد اولیه فلزی (متالیک) در سال 2011 – 2010 تولید کند.
سخنگوی اتاق بازرگانی کالای هند می گوید: تولیدکنندگان تجاری آهن اسفنجی بدون داشتن معادن اختصاصی سنگ آهن و زغالسنگ نمی توانند به حیات خود ادامه دهند مگر اینکه تقاضا افزایش پیدا کرده و به تبع آن قیمت های متالیک ها و بکارگیری از ظرفیت های بلااستفاده بهبود یابد.
هر چه که سیاست های دولت جدید هند مبنی بر شروع موج جدیدی از اصلاحات باشد، هیچ کس نمی تواند بپذیرد که تقاضای فولاداین کشور در آینده نزدیکی احیاء خواهد شد. در نیمه نخست سال مالی 2015 – 2014 تقاضای فولاد در هند فقط 0.3 درصد رشد داشت. بنابر این اینگونه به نظر می رسد که پیش بینی وزیر فولاد هند مبنی بر اینکه در پایان سال جاری رشد تقاضای فولاد به 3 درصد خواهد رسید محقق نگردد.
بنا به گزارش انجمن جهانی فولاد تولید فولاد خام کشور در سال 2014 با 2.3 درصد افزایش به 83.2 میلیون تن رسید. در حقیقت به دلیل چشم انداز تیره و تار تقاضا، گروه های فولادی شتابی برای افزایش ظرفیت های خود ندارند. این شرایط خوبی برای واحدهای آهن اسفنجی نیست که از ظرفیت های غیرفعال را تغذیه کنند.
در صنعت فولاد هند و در بخش تولید فولاد خام سهم تولید فولادسازی کوره بلند 43 درصد، سهم فولادسازی کوره قوس الکتریکی 23 درصد و سهم کوره القایی 34 درصد است.
یوشا مارتین مدیرعامل شرکت فولادهای خاص می گوید: ما فعالیت خود را به گونه ای توسعه داده ایم که امکان انعطاف پذیری را می دهند و می توانیم تولیداتی مانند گندله، آهن اسفنجی و چدن خود را در شرایطی که قیمت آن مطلوب باشد، به فولادتبدیل کرده و یا قسمتی از مواد متالیکی مان را وقتی که قیمت آن مانند حالا پایین است بفروشیم. ما یک شرکت بازارگرا هستیم که دارای گردش نقدینگی مطلوبی بوده و می توانیم در مورد نسبت فروش فلز و متالیک ها در هر زمان مشخصی تصمیم گیری کنیم.
یک تحلیلگر بازار فلزات می گوید شرکت یوشامارتین یکی از چند فولادساز کاملا یکپارچه و مجتمع در کشور است که دارای معادن اختصاصی سنگ آهن و زغالسنگ تا واحد نورد فولادهای گرید ساختمانی و ورق های با ارزش افزوده خودروسازی است. خوداتکایی در زمینه افزایش تولید متالیک ها در طی چهار سال گذشته به این شرکت امکان این را داده که در این شرایط سخت کنونی با مشکل مواجه نشود.
جای تعجب دارد که بهره برداری از واحدهای آهن اسفنجی تحت تاثیر کمبود زغالسنگ قرار نگرفته باشد. به هر صورت این کشور بر روی پنجمین ذخایر بزرگ منابع زغالسنگ در جهان قرار گرفته است و به طور تخمینی 301.56 میلیارد تن است که بخش اعظم آن زغالسنگ حرارتی است. تولیدکنندگان آهن اسفنجی به تنهایی نمی توانند آنچنان خواستار تخصیص بلوک های معادن اختصاصی باشند اما چیزی که قابل فهم نیست این است که چرا باید اینگونه درنظر گرفت که اینها نمی توانند برای تخصیص معدن زغال سنگ یک اولویت باشند.
میزان ذخایر زغالسنگ کک شو در هند حدود 34 میلیارد تن است که مجددا بخش اعظم آن گرید متوسط و نیمه کک شو هستند. در نتیجه این کشور مجبور بود که 33.1 میلیون تن زغال کک شو در سال های 2014 – 2013 برای مصرف فولادسازان وارد کند. در سه ماهه اول سال 2015 – 2014 ( آوریل تا دسامبر) واردات زغال کک شو به 28.76 میلیون تن رسید.
به منظور کنترل واردات، کمیته سیاستگذاری فولاد در سال 2012 توصیه کرده است که باید سرمایه گذاری بیشتری در تغلیظ زغال کک شوی کم عیار و توافق عرضه بلندمدت سوخت بین شرکت های زغالسنگ و تولیدکنندگان آهن اسفنجی صورت پذیرد.
وزارت فولاد در گزارشی در خصوص "چشم انداز آتی بلندمدمت صنعت آهن و فولاد" می گوید: هند باید به طور عمده کوره قوس الکتریک و کوره القایی احداث کرده و در کنار آن از روش های فولادسازی برای پاسخگویی به تقاضای آینده فولاد استفاده کند و به همین منظور این کشور باید تا سال 2026 – 2025 حدود 50 میلیون تن و تا سال 2032 – 2033 حدود 78 میلیون تن آهن اسفنجی تولید کند. اما در دفاع سرپرست خدمات فنی شرکت فولاد اسار می گوید مجموعه ای از هزینه سرمایه ای بالا و صحبت قدیمی ساخت کارخانه ها و محدودیت های دسترسی به زغال کک شوی داخلی مانعی بر سر راه تولید فولاد بیشتر به میزان 194 میلیون تن در 11 سال آینده خواهد شد.
بنابر این صنعت آهن اسفنجی باید نقش مهم و فزاینده ای را در تقویت تولید فولاد در آینده داشته باشد. با فرض اینکه در شرایط ایده آلی 80 درصد از ظرفیت استفاده شود، به ظرفیت آهن اسفنجی باید حداقل تا سال 2025 حدود 62.5 میلیون تن افزوده شود.
اما زمانی که تعداد بی شماری از واحدهای آهن اسفنجی بسته باقیمانده و یا با ظرفیت پایینی کار می کنند، بالاجبار سرمایه گذاری جدید ارزش نخواهد داشت.
وزارت زغالسنگ گوش شنوایی به اصرار مکرر وزارت فولاد ندارد تا شرکت زغالسنگ هند و هفت شرکت وابسته به آن پاسخگوی تقاضای تولیدکنندگان آهن اسفنجی باشند که بسیار آزاردهنده است.
تامین سنگ آهن نیز آسان نیست چون از اواسط سال 2011 به دلایل مسایل حقوقی و مقرراتی ، تولید معادن بشدت کاهش پیدا کرد. از زمانی که تولید سنگ آهن هند قرار شد از اوج 219 میلیون تن در سال های 2011-2009 به حدود 155 میلیون تن در سال 2015-2014 کاهش یابد، سهم کلوخه در کل تولید در طی دوره احتمالا از 90 دصد به بیش از 50 درصد کاهش پیدا کند.
این کشور بر روی ذخایر عظیم سنگ آهن نشسته است اما چون بیش از 65 درصد سنگ آهن موجود در هند دارای گرید متوسط تا پایین است که نمی توان آن را مستقیم و بدون غنی سازی، گندله سازی یا آگلومراسیون مصرف کرد. بر این اساس دولت تعرفه واردات مربوط به کارخانه و ماشین آلات را برای نصب واحدهای گندله سازی جدید کاهش داده و بنابر این از آوریل 2012 واحدهای متعددی به بهره برداری رسیدند. ظرفیت گندله ساز ی از آن زمان به دو برابر افزایش به بیش از 60 میلیون تن رسیده که تا حدی فولادسازان بخصوص واحدهای آهن اسفنجی را آسوده خاطر کرده است.
در مرحله نخست واحدهای آهن اسفنجی به طور عمده در اوریسا، چاتیزگار و بنگال غربی واقع شده اند که دارای معادن اختصاصی نیستند و هیچ گاه فکر نمی کردند که با مشکل تامین مواد اولیه مواجه شوند چون آنان در مرکز ذخایر عظیم سنگ آهن و زغالسنگ قرار گرفته اند. در یک بدشانسی مضاعف آنان نه تنها با کاهش تقاضای آهن اسفنجی روبرو شده اند بلکه با کمبود سنگ آهن و زغالسنگ نیز مواجه هستند که شامل افزایش بیش از 80 درصدی هزینه تولید آهن اسفنجی است. از آنجا که تولید کنندگان آهن اسفنجی زغال موردنیاز خود را از شرکت زغالسنگ هند طبق یک روند یا روش خاصی نمی گیرند باید برای خرید آن در مزایده شرکت کرده و پریمیوم آن را بپردازند.
اما تولیدکننده تجاری آهن اسفنجی ( شرکت آهن اسفنجی تاتا) با ظرفیت 390 هزار تن می تواند سنگ آهن خود را از تاتااستیل بدون مزایده دریافت کند که یکی از تولیدکنندگان کارآمد آهن اسفنجی در هند است و این شرکت پس از اینکه بلوک اختصاص یافته آن راه اندازی شود از هزینه های تولید آن کاسته خواهد شد چون در حال حاضر با موانع قانونی و مقرراتی مواجه شده است. شرکت آهن اسفنجی تاتا می گوید اگر بازار فولاد بهبود یابد دومین کارخانه فولادسازی ثانویه خود را احداث خواهد کرد.
به هر صورت با توجه به نگرانی این صنعت دولت پس از مدتی طولانی یک بلوک زغال در اودیسا را در اختیار شرکت فولادسازی JSPL ( شرکت فولاد و برق جیندال) قرار داد تا واحد تولید گاز از زغال سنگ بالادستی خود را برای یک کارخانه آهن اسفنجی راه اندازی کند که در نهایت با تغییر الگوی مصرف نهایی بلوک را از تولید فولاد به تولید برق تغییر داد. چنین تغییری مانع خواهد شد که شرکت فولاد و برق جیندال از این بلوک زغال استخراج کند اما دادگاه از دولت خواسته است که بلوک را به مزایده نگذارد و تا حدی این شرکت را از نگرانی بدر آورده است.
رییس هیات مدیره شرکت جیندال می گوید هند دارای ذخایر کافی زغال در کشور است. ما امیدواریم که دولت در چارچوب کنترل محیط زیست و تولید گاز از زغالسنگ را که ارزان بوده و آلاینده نیست در دستور کار توسعه صنعت فولاد خود قرار دهد.