سازمــان توسعـه و نوســـازی
معادن و صنایع معدنی ایران

کارخانه ای که روز چهارشنبه 7مرداد ماه – به عنوان یکی از طرح های ایمیدرو- راه اندازی شد طرحی به جا مانده از دوره قبل بود که در یکی از روزهای سال 1387 افتتاح شد و مردم خونگرم کویر، یک روز شاد را پشت سرگذاشتند اما از فردای آن روز مشخص شد آن سازه آبی رنگ، کامل نبوده و قابلیت تولید پتاس را ندارد. بعدها نیز آن سازه ، در پیچ سخت تحریم واماند و به حال خود رها شد. مشاور آلمانی طرح از ادامه همکاری سرباز زد و به گفته مسوولان طرح،‌ حتی پاسخ ایمیل و تلفن طرف ایرانی را هم نمی دادند. اهالی خور و بیابانک آنقدر چشم انتظار راه اندازی طرح مانده بودند که در باورشان نمی گنجید، روزی شاهد تولید پتاس از آن سازه آبی رنگ وسط کویر باشند.
انتظار مردم خور و بیابانک به سال 1378 و حتی پیش از آن از زمان شروع اکتشاف به سال 1373 بازمی گردد. طی این سال ها جمعیت شهر خور از 7هزار نفر که عمدتا کودک یا کهنسال بودند به 15 هزار نفر افزایش پیدا کرد و همگی در انتظار فعالیت طرح و ایجاد رونق در منطقه تقریبا بی آب کویر ماندند. در سال های ابتدایی دهه 80 حتی تهیه میوه نیز از تنها مغازه میوه فروشی خور و بیابانک نیز به آسانی مسیر نبود. میوه فقط آخر هفته عینبت می یافت و تعریف مرسوم آن هم تنها به سیب زمینی،‌ پیاز، خیار و گوجه فرنگی خلاصه می شد.
مغازه دار باید مسیری 318 کیلومتری را می پیمود تا برای آخر هفته، از یزد همان اقلام را به عنوان میوه در اختیار مردم شهر قرار دهد. در حالی که در این مدت تجهیزات سازه ای که به عنوان کارخانه نشان داده می شد به سبب بلااستفاده ماندن،‌ دچار فرسایش شد و شرایط به گونه ای پیش رفت که تعمیرات اساسی،‌ غیرقابل اجتناب می نمود.‌
اما از 2 سال پیش به این سو همزمان با تدوین برنامه های ایمیدرو برای راه اندازی طرح های نیمه تمام و تلطیف فضای بین المللی و ابراز تمایل همکاری از طرف آلمانی ها،‌‌ راه اندازی کارخانه پتاس نیز در دستور کار قرار گرفت و در این مدت اقدامات شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و پیگیری های استانی، به تولید پتاس در نخستین کارخانه تولید این ماده معدنی در ایران ختم شد. این کارخانه در ظرفیت کامل 50هزار تن پتاس در سال تولید می کند که با این مقدار تولید 600 فرصت شغلی ایجاد می شود.
طرح های توسعه شورابه های خور و بیابانک نیز شامل برنامه تولید 1.5 میلیون تن نمک صنعتی و 30هزار تن هیدروکسید منیزیوم است که در دستور کار قرار دارد. فراهم شدن شرایط ورود فناوری و تجهیزات کارخانه پتاس سبب شد هزینه های نقل و انتقال ارز به طور محسوسی کاهش یابد و امیدواری برای اجرای طرح های توسعه دوچندان شود. هرچند قیمت جهانی پتاس از 1200 دلار در هر تن به 400 دلار کاهش پیدا کرده اما در طرح توجیه فنی و اقتصادی این کارخانه، هزینه تولید 30دلار برآورد شده است که چنین عاملی حاشیه سود را همچنان بالا نگه می دارد و شرایط اجرای آن دو طرح را نیز فراهم می کند. طبق گفته مسوولان طرح تجهیز شورابه های خور و بیابانک،‌ 90درصد از نیروهای مورد نیاز از منطقه خور و مابقی که عمدتا نیروی متخصص هستند از شهر نایین یا اصفهان تامین می شوند.
اکنون که کویر تشنه خور و بیابانک نفسی تازه کرده تنها متکی به کارخانه آبی رنگ اطراف شورابه ها نیست. در واقع شورابه های خور و بیابانک به سبب ویژگی های منحصر به فردی که دارند محلی برای اجرای پروژه های جدید شده اند که از چشم طبیعت گردان و دوستداران آرامش کویری نیز، دور نمی ماند.
ایجاد کلبه های نمکی،‌ قایقرانی در کانال های شورابه ها،‌ کافی شاپ نمکی، برنامه های نمک درمانی و ... اکنون روی میز قرار مسوولان طرح تجهیز شورابه های خور و بیابانک دارد. در این میان راه اندازی نخستین آبشار نمکی ایران (و حتی دنیا) و نمایش آن در روز راه اندزی کارخانه، نوید آینده ای پر رونق در این منطقه را می دهد.
علاوه بر این، پسماند کارخانه پتاس محصولی ارزشمند است که در مناطق سردسیر امریکای شمالی برای مهار برف و یخ، تنی 600 تا 650 دلار فروخته می شود. این پسماند با ارزش که کلرید منیزیوم نام دارد نقشی حیاتی در اقلیم امروز ایران زمین نیز دارد که بسیار مورد توجه محیط زیست واقع شده است. از این ماده برای تثبیت خاک استفاده می شود که مانعی بر سر راه ریزگردها به شمار می آید. نکته جالب توجه اینست که این ماده اکنون تنی 60هزار تومان برای فروش گذاشته شده است. این در حالی است که تاکنون این ماده در ایران و خاورمیانه ناشناخته مانده و در عین حال بهای اندکی دارد. نکته دیگر نیز اینست که به رغم وجود پلایای(مناطق پست و کم ارتفاع) متعدد در ایران همچون شورابه های قم، بختگان و ارومیه‌، ‌تنها از شورابه های خور و بیابانک می توان مواد تثبیت کننده خاک استحصال کرد.
امروزه تنها کارشناسان بخش معدن نیستند که به ثروت درون کویر خور و بیابانک پی برده اند سیل روزافزون طبیعت گردان از سراسر کشور و حتی خارج کشور در حال آشنایی با گنجینه کویر مرکزی ایران هستند. گردشگران و تورهای گردشگری تاکنون برای دیدن کویر مصر، تنها هتل خور و بیابانک را برای اسکان می یافتند اما از این پس چشم انداز جدیدی از دیدنی های خور و بیابانک را پیش روی خود می بینند که به مدد طرح پتاس، افقی جدید در این کویر آرام گشوده شده است. منبع روزنامه آسیا