خودارزیابی عبارت از یک بازنگری جامع، سامانمند و منظم فعالیتها و نتایج، بر اساس مدل جایزه بهره وری معدن و صنایع معدنی است که منجر به اقدامات و پروژههای بهبود شود. معمولاً خودارزیابی طی 8 مرحله به شکل نظاممند باید صورت گیرد. شکل 3 مراحل گامبهگام این فرآیند را نشان میدهد.
خودارزیابی به چهار روش صورت میگیرد که شامل موارد زیر است:
روش پرسشنامه: در این روش تعدادی از مدیران و کارشناسان انتخاب میشوند و مدل و شیوه تکمیل پرسشنامه در یک نصفهروز برای آنها تشریح میشود. نمونهای از فرم پرسشنامه در وبسایت جایزه قابلدستیابی است. سپس پرسشنامه جمعبندی شده و گروه تعالی سازمانی در مورد نقاط قوت و فرصتهای بهبود تصمیمگیری و اقدامات بهبود را تعریف میکند. این روش ساده است و برای شرکتهایی که در ابتدای راه هستند استفاده از آن پیشنهاد میشود.
روش کارگاه: در این روش تیمی از مدیران و سرپرستان و تسهیل گران (مشاور) تشکیلشده و پس از گذراندن دورههای آموزشی مرتبط که در بالا ذکر شد. همه مدیران، شرکت را برحسب معیارها و با استفاده از منطق رادار امتیازدهی نموده و پس از تعیین نقاط قوت و فرصتهای بهبود، اقدامات مربوطه را تعریف و اجرا میکنند. برخی از محاسن این روش، مشارکت مدیران در تعریف و اجرای خودارزیابی و رواج کار تیمی است؛ اما معمولاً در امتیازدهی اغراق میشود.
روش پر فرما: در این روش، کمیته تخصصی تعالی کیفیت برحسب معیارهای مدل تشکیلشده و هر یک از اعضای گروه آموزشهای تخصصی آشنایی با مدل، منطق رادار و روشهای خودارزیابی را میگذرانند. سپس با استفاده از فرم پر فرما که مبتنی بر منطق رادار است اطلاعات مربوط به معیارهای توانمند ساز و نتایج گردآوری نموده و در اختیار مسئولان هر کمیته تخصصی قرار میدهند. مسئولان گروههای تخصصی برگههای پر فرما را بررسی و امتیازدهی را انجام میدهند. یکی از مزایای این روش این است که خودارزیابی مبتنی بر شواهد بیشتری صورت میپذیرد. بهطورمعمول با توجه به پیچیدگی و اندازه سازمان کمیتههای تخصصی زیر پیشنهاد میشود:
• کمیته رهبری و استراتژی
• کمیته منابع انسانی
• کمیته تحقق محصول و تولید
• کمیته بازاریابی و فروش
• کمیته مدیریت تأمین
• کمیته مالی
• کمیته مدیریت ساختمان و تجهیزات، مواد، انرژی و محیطزیست
• کمیته طراحی محصول
• کمیته مدیریت فنآوری و دانش
• کمیته شاخصهای نتایج
روش شبیهسازی جایزه: در این روش تمامی مراحل روش پرفرما انجام میشود؛ منتها در ادامه اظهارنامه تهیهشده و گروهی متشکل از ارزیابان آموزشدیده داخلی و بیرون سازمان، اظهارنامه را مطالعه و امتیاز شرکت را مشخص و بر اساس فرصتهای بهبود شناساییشده پروژههای بهبود را تعریف، اولویتبندی و اجرا میکنند.
روش تلفیقی: درصورتیکه هر یک از روشهای فوق با روش کارگاه ترکیب شود. روش تلفیقی حاصل میشود. همانند روش پرسشنامه - کارگاه، پرفرما-کارگاه و شبیه سازی-کارگاه