آخرین گفتگو با زنده یاد مهندس پرویز فرهنگ از پیشکسوتان صنعت فولاد

مهندس پرویز فرهنگ با گذشت 93 بهار از زندگیش، یکی از پیشکــسوتان و پایه گذاران ذوب آهن اصفـــهان بود که از دوران نوجوانی ، عشق به صنعت فولاد و ذوب آهن در وجودش شعله می کشید و با همین عشق و شوق پس از طی نمودن دوره های مختلف تحصیلی ، از ابتدای ساخت و راه اندازی مادرصنعت فولاد کشور یعنی ذوب آهن اصفهان تا پایان عمر، منشاء و خالق اثرات ( حداقل 20 اثر) ماندگار علمی و فرهنگی در زمینه های فولاد و متالوژی بوده است و فرهنگ جامع متالوژی و مواد یکی از کاملترین و جامع ترین اثرات جاوید این استاد و پولادمرد فرزانه می باشد.
این استاد فرزانه سرانجام پس از عمری تلاش و خدمات صادقانه روز گذشته به علت کهولت سن و بیماری در تهران درگذشت.
اندوخته های علمی و تجربی گرانبهای ایشان و ذکر و یادی از خدمات ارزشمندشان در صنعت فولاد ، ما را بر آن داشت آخرین گفتگوی مجید مرادیان خبرنگار نشریات ماهنامه فولاد و هفته نامه آتشکار را که در زمان حیاتش انجام شده است منتشر کنیم.

مجید مرادیان
پس از هماهنگی های لازم و طی نمودن مساحتی طولانی در یکی از محله های شمالی تهران ساعت 10 صبح 11/2/1392 زنگ منزل استاد را به صدا درآوردم ، صدایی دلنشین و پرانرژی و آرامی ، خوش آمد گفت . پس از احوالپرسی کوتاهی درب منزل استاد باز شد ، وارد مجتمع مسکونی شدم و از لابه لای پله های ساختمان ، صدای استاد را شنیدم و مشتاقانه پس از نمودن تعدادی پله ، چشمم به ایشان افتاد .
فکر کردم که منزل استاد در همان طبقه است اما ایشان با تواضع و فروتنی و با قدمهای بسیار آرام و محتاطانه از طبقه پنجم خود را به طبقه دوم رسانده بود و اینجانب را به سمت طبقات بالاتر هدایت نمود و گفت : رسم میهمان نوازی ایجاب می کند که به استقبال میهمان برویم .
بالاخره استاد را به عنوان یک گوهر ارزشمند و گرانبهای علمی در آغوش گرفتم و بوسه ای بردست و پیشانی ایشان زدم . استاد مرا به سمت اتاق تحقیق و پژوهش خود هدایت نمود ، اتاقی که مساحت آن حداکثر 9 متر مربع بیشتر نبود ، در گوشه ای از اتاق کتابخانه استاد و تالیفات ایشان و یک میز کوچک و صندلی قدیمی به چشم می خورد .
مدت ها بود که قلبمان برای شنیدن ، تجربیات ، خاطرات و نصایح یکی از پایه گذاران صنعت فولاد می تپید ، آنانی که با همه وجود و باصداقت و پاکی وصف ناپذیری ،خواستن را تجربه کردند و آرزوی دیرینه ملت بزرگ و سرزمین قهرمانان و آزادگان جهان که خود در پایه گذاری جرقه های آهن و فولاد پیشگام بوده اند را ، محقق ساخته و هم اکنون نیز دغدغه رشد و توسعه فرا گیری این صنعت مهم را دارند . در ابتدا استاد آلبومهایی از عکسهای دوران جوانی و مسافرت های علمی داخل و خارج از کشور و همچنین تصاویری از دوران فعالیــتش در ذوب آهن را نشان دادند و نزذیک به یک ساعت از وقت خود را به مشاهده و بررسی این تصاویر بیاد ماندنی اختصاص دادم و در ادامه مصاحبه خود را شروع نمودم:

• استاد اگر چه شما برای صنعتگران کشور شناخته شده اید ، اما دوست داریم از خودتان بیشتر برایمان تعریف کنید .
پرویز فرهنگ ، متولد 1299 از شهر گرگان هستم ، تنها 15 سال داشتم که پس از طی نمودن کلاس 9 ، در سال 1316 به تهران آمدم و دبیرستان صنعتی ایران و آلمان را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم و در سال 1322 در رشته معدن از دانشگاه فارغ التحصیل شدم . از همان دوران جوانی به پروژه های تحقیقاتی و پژوهشی و اجرایی کردن آنها بسیار علاقه داشتم و در همین زمینه پروژه انتقال آب برازجان به بوشهر را به مساحت 70 کیلومتر اجرا کردم. همچنین در سایر رشته های ساختمانی در بابلسر از جمله ساخت دانشکده و همچنین در طراحی و ساخت استخر (با سطح چهار هزار متر مربع) نقش موثر و مهـمی داشتم . در سال 1340 که موضوع احداث ذوب آهن مطرح شد بسیار علاقه مند بودم به عنوان یک ایرانی بتوانم در عملیات اجرایی این مجتمع بزرگ نقش داشته باشم زیرا داشتن یک ذوب آهن آرزوی بسیار بزرگ همه ایرانیان بود ، از سال 1345 و 1346 که عملیات اجرایی ساخت ذوب آهن در اصفهان شروع شد از همان ابتدا به عنوان رئیس ساختمان این شرکت و همدوش با زاپاراژوف (نفر اول مامور ساخت ذوب آهن از اتحاد جماهیر شوروی سابق) کارم را به طور جدی شروع نمودم . در آن زمان عملیات اجرایی و ساختمانی ذوب آهن به 8 قسمت تقسیم می شد . اینجانب با آقای زاپاراژوف رابطه صمیمی و بسیار نزدیکی داشتم ، سعی می کردم که از وی تا آنجا که می توانم مطالبی را یاد بگیریم . خوشبختانه ایشان هم از انتقال علم و تجربیـات خود دریغ نمی کرد .
من آنچه را یاد گرفتم ، به کار می بستم
من آنچه را یاد گرفتم ، به کار می بستم . آن موقع مسئولیت کارگاه ساختمانی با حدود 10 هزار کارمند و کارگر و 800 کارشناس با اینجانب بود. روزهای بسیار تاریخی و به یاد ماندنی بود ، زیرا همه خوشحال بودیم که کشورمان دارای صنعت ذوب آهن می شود و در واقع نقطه آغاز حضور صنعت فولاد و به تبع آن رشد و توسعه سایر بخش ها در کشور بود .

• استاد مهمترین آرزوی شما در دوران جوانی چه مسئله ای بود ؟
من در کسب تحصیلات و علم اندوزی و به کارگیری آن بسیار جدی بودم و در زندگی برای عملیاتی شدن اندوخته ها ، پشتکار خاصی دارم ، از زمانی که زندگیم با علم و صنعت و دانش گره خورد و از وقتی که خودم را شناختم ، آرزوی ذوب آهن را در ذهن داشتم و عاشق آن بودم و خداوند هم کمک کرد تا کشورمان صاحب این صنعت مهم شود . اگر چه تاکنون پیشرفت و توسعه هایی در این زمینه داشته ایم اما هنوز بسیار عقب هستیم و باید برای رسیدن به قله های علم و دانش و صنعت مدرن تلاش کنیم .

• استاد ، با توجه به اینکه 93 بهار گرانبها از زندگی پربرکتتان می گذرد علاوه بر کارها و مسئولیت های اجرایی ، از آثار فرهنگیان بیشتر برایمان تعریف کنید .
تاکنون تالیفات زیادی در زمینه صنعت فولاد داشتم ، آخرین آنها «فرهنگ جامع متالوژی و مواد» است . مهمترین آثار اینجانب که منتشر شده است به عدد 20 مورد می رسد که مهمترین آنها بدین شرح می باشد:
1- تولید آهن و تولید نورد فولاد در دو جلد ، انتشارات ابوریحان ، ونیل ، شامل فرهنگ کتاب ، سال 1394 شمسی
2- فلزات و انسان ، ترجمه ، سال 1353 شمسی
3- سیاره معماها ، ترجمه ، سال 1354 شمسی
4- فرهنگ متالوژی ، انگلیسی – فارسی ، سال 1356 شمسی
5- جهان فردا ، ترجمه ، سال 1356 شمسی
6- فلزینه کاری ، ترجمه ، سال 1357 شمسی
7- علوم و اختراعات ، ترجمه ، سال 1358 شمسی
8- فرهنگ متالوژی هفت زبانه ، سال 1363 شمسی
9- فرهنگ مواد ، ترجمه و تحشیه ، سال 13 شمسی و چاپ دوم 1367 شمسی
10-فرهنگ جامع متالوژی و مواد ، انگلیسی – فارسی سال 1371 شمسی
11-فرهنگ اصطلاحات معدنی ، انگلیسی فارسی سال 1371 شمسی
12- فرهنگ جوشکاری ، انگلیسی – فارسی سال 1373 شمسی
13- فرهنگ جامع متالوژی و مواد با تجدید نظر، سال 1375 شمسی
14-فرهنگ بزرگ متالوژی و مواد و ضمیمه، انگلیسی – فارسی سال 1379 شمسی
15- فرهنگ بزرگ مواد ، انگلیسی – فارسی سال 1379 شمسی، چاپ دوم 1382 شمسی
16-فرهنگ معدن ، انگلیسی – فارسی سال 1382 شمسی
17- فرهنگ بزرگ جوشکاری ، انگلیسی – فارسی سال 1383 ، چاپ دوم سال 1388 شمسی ، آقایان دکتر کوکبی و مهندس ادب آوازه
18-فرهنگ فرهنگ (مواد ) ، انگلیسی – فارسی سال 1384 شمسی
19-فرهنگ جامع مواد ، انگلیسی – فارسی ، انجمن آهن و فولاد ایران ، سال 1387 شمسی
با توجه به اینکه فرهنگ جامع متالوژی و مواد یکی از کاملترین مجموعه های فرهنگی و علمی می باشد ،
چه مدت را صرف تالیف این کتاب نموده اید ؟
در طول زندگیم سعی نموده ام آثاری را به جای بگذارم که برای آیندگان نیز به عنوان یک مرجع قابل استفاده باشد و خدای را شکر و سپاس می گویم که فرصت این را داد تابتوانم به مدت یکسال به طور شبانه روزی روی این کتاب کار کنم و بتوانم فرهنگ جامعی از متالوژی و مواد را با حدود یک میلیون واژه در 905 صفحه و در تیراژ 1000 نسخه به رشته تحریر در آوردم . اما متاسفانه بعضی ها با این کتاب که مورد استقبال همه صنعتگران می باشد برخورد درستی نکردند و من از آنها گله مند هستم . کتاب مذکور بزرگترین خدمت علمی و عملی اینجانب در زمینه متالوژی و مواد به کشور محسوب می شود ، انتظار مادی ندارم اما می خواهم حرمت ها حفظ شود ، آنها می گویند چرا از ما اجازه نگرفته ای !!! ، مگر تحقیق و پژوهش و تالیف چنین کتاب ارزشمندی نیاز به اجازه دارد ! ! !

• متاسفانه هم اکنون هزار نسخه از این کتاب در انبار منزلم نگهداری می شود !! من کسی را جز خدا ندارم و امیدوارم که مسئولین و متولیان صنعت کشور اینگونه موارد را پیگیری کنند .
متاسفانه در سالهای گذشته عده ای بدون کسب اجازه ، اقدام به چاپ کتاب اینجانب با آرم و لوگوی خود نمودند و من هم مراتب شدت نگرانی خود را اعلام نمودم ولی آنها کتاب را با نام و لوگوی خود که از نظر من درج آن در روی کتاب بسیار غلط و غیر اخلاقی است ، توزیع نمودند . از این عمل آنها رضایت ندارم و..... !

• استاد شما کوله باری از علم و تجربه را آموخته اید ، برای نسل جدید و جوانان چه سخنی دارید ؟
جوانان ما نباید از علوم روز دنیا غافل شوند و با احترام به یکدیگر و کسب دانش توام با تجربه چرخ عظیم صنعت را به گردش درآوردند
اینجانب در طول زندگی با همت و تلاش بسیار زیاد توانستم علاوه بر کسب دانش در عرصه های مختلف نیز کارهای اجرایی را دنبال نمایم و از همه می خواهم برای پیشرفت صنعت، نسل های جدید خصوصاً نوجوانان و جوانان را به نحو مطلوب برای و آینده کشور و فردای بهتر تربیت کنند و بسترهای لازم را در این زمینه فراهم نمایند .
جوانان ما نیز نباید از علوم روز دنیا غافل شوند و با احترام به یکدیگر و کسب دانش توام با تجربه چرخ عظیم صنعت را به گردش درآوردند .

• برای همکاران ذوب آهنی خود چه صحبتی دارید ؟
ذوب آهن مانند یک دانشگاه بزرگ است که همه ما دانش آموزان و دانش پژوهان آن هستیم و باید اندوخته های خود در کارگاهها عملیاتی نمائیم.
بنابراین باید همیشه مانند یک شاگرد زرنگ عمل کنیم و آنچه یاد می گیریم در عمل بکار بندیم . مسئولین ذوب آهن نیز باید بدانند که این مجموعه بزرگ اقتصادی زندگی دوم آنهاست. ضمن رعایت احترام به کارکنان ، باید دانش و تجربه خود را به نحو مطلوب به جوانان جدید انتقال دهند .
مدیران این مجموع بزرگ صنعتی لازم است در هر شرایطی بسترهای لازم را برای رشد و تعالی کارکنان و در نتیجه رساندن ذوب آهن به جایگاه واقعی خود فراهم نمایند .

• شما پیشرفت های صنعتی کشور را چگونه ارزیابی می کنید ؟
در طول تاریخ گذشته، ملت و کشور ما در جهان سرآمد علوم و فنون دنیا بوده اند و باید با همت و پشتکار هرچه بیشتر بتوانیم به قله های علم و دانش که زیبنده همه ایران است دست یابیم . اگر چه در سالهای گذشته تاکنون در صنعت کشور قدمهایی برداشته شده است اما هنوز بسار عقب هستیم و باید صنعتگران ما نکته های جدید را بدانند وبا منابع پیشرفته دنیا ارتباط داشته باشند . ما دارای فرهنگ عقب مانده ای نبوده ایم وباید دوباره خودمان را به دنیا برسانیم.

• در پایان اگر امکان دارد درارتباط با نام خانوادگی شما (فرهنگ) و تالیفات فرهنگیان مطالبی را بیان نمایید؟
پدر اینجانب اولین نفری در کشور بود که کتاب اول ابتدایی را در نظام جدید تالیف نمود و زمانی که می خواستند شناسنامه بگیرند ، به دلیل اینکه کار فرهنگی کرده بودند ،مسئولین ثبت احوال پیشنهاد داده اند که فامیل « فرهنگ » را انتخاب کند .
پایان سخن از همسر استاد فرهنگ درخواست نمودم که در ارتباط با خصوصیات و ویژگی های استاد برایمان بیشتر بگوید ؟
همسر استاد فرهنگ : اینجانب حدود 33 سال است که با ایشان ازدواج نموده و زندگی مشترک با صفایی دارم. در همه سختی ها و فراز و نشیب های زندگی پشتیبان استاد بوده و با لطف خدا محیط منزل را برای تحقیق و پژوهش ایشان فراهم نموده ام .
از ویژگیهای استاد فرهنگ می توان به بی ریایی، جدیت ، پشتکار و مطالعات و تحقیقات گسترده، تواضع و فروتنی ایشان اشاره نمود و این ویژه گی ها می تواند الگوی ارزشمندی برای نوجوانان و جوانان کشورمان باشد .