رئیس هیات عامل ایمیدرو: سایه نفت بر معادن را کنار می زنیم

وی خدمت در جمهوری اسلامی ایران را از فرمانداری نوشهر و چالوس شروع کرد و بعد معاون حمل و نقل وزارت راه ترابری و اولین رییس کمیته حمل و نقل ستاد بسیج اقتصادی شد تا حساس ترین بخش تدارکات ملی را زیر بمباران ها و محدودیت ها مدیریت کند.
ریاست تبصره 82، قایم مقامی بنیاد مستضعفان،میرعاملی سازمان تامین اجتماعی، معاونت بازرگانی وزارت نفت، ریاست کل گمرک ایران، معاونت کل وزارت امور اقتصادی و دارایی ، ریاست سازمان بازنشستگی نفت، مدیریت منطقه پارس جنوبی و مدیرعاملی شرکت سرمایه گذاری خوارزمی از جمله فعالیت هایی است که قبل از دولت تدبیر و امید  به مهدی گرباسیان سپرده شد.
ریاست هیات مدیره انجمن حسابداران ، ریاست فدراسیون بدمینتون و عضویت هیات مدیره و خزانه داری کمیته ملی المپیک هم از فعالیت های غیر اقتصادی وی بشمار می رود ، که در مجموع این اصفهانی با هوش ، صبور و خوش رو را به یک مدیر مولف تبدیل کرده است.
نشست مشترک اعضای تحریریه روزنامه عصر اقتصاد و مهدی کرباسیان ، فرصتی بزای بررسی نقش ایمیدرو در دوران پسا تحریم بود. شرح این گفتگو را در ادامه می خوانید:
صنایع معدنی و معدن ایران چه قدر برای دوران اجرای برجام آماده شده است؟
باید بپذیریم که اتفاقی افتاده است که به نفع منافع مردم ما است. چرا که این تحریم ظالمانه موجب شد تا قیمت تمام شده کالاهای ما افزایش یافته است و هم محدویت های مالی منابع ارزی و منابع ملی ما را دچار خسران کرد.
ارزان  فروشی و مدت فروشی از جمله خسارت های این دوران است که بعضا پول ما که به طور ارزان و قرض الحسنه در کشور ها مانده که حتی سود هم به آن نمی دهند، در کل ما از نظر اقتصادی کشور جوانی بوده و هستیم و بیکاری و نرخ رشد منفی در چند سال گذشته نیز مشکل دیگری است کهبا آن مواجه بودیم. امسال نیز علی رغم همه تلاش های دولت پیش بینی این است که نرخ رشد بالایی نخواهیم داشت.
لذا این منفعت ما است که ما هر چه زود تر از این تحریم رها شویم و کشور ما که ظرفیت و پتانسیل های بسیار بالایی دارد در جاده توسعه و رشد به حرکت در آید و بتواند هدف 1404 که رهبری اعلام کردند که باید کشور برتر منطقه از نظر اقتصادی باشد، محقق شود.
از طرف دیگر دنیا نیز ظرف این چند سال از مزایای همکاری با ایران محروم شده است. خوشبختانه از ابتدای دولت تدبیر و امید شرکت های متعدد خارجی برای مذاکره حضور یافتند و بعد از توافقات ژنو این میزان افزایش یافته است.
بعضی از کشور ها که به ایران نمی آمدند، تغییر رویه دادند و در مذاکرات متعددی که ما داشتیم ابراز علاقمندی به همکاری کردند. اکثر این هیات ها که شرکت های معتبر جهانی است اکنون می دانند که ایران فقط خریدار ماشین آلات نیست و اکثرا با پیشنهاد سرمایه گذاری مشترک و یا فاینانس و نهایتا استفاده از محصول به ایران می آیند. بنابراین شاهد هستیم که این تفکر به طور کلی تغییر یافته است.
اما مسئله این است که آیا ما ظرفیت جذب این سطح از همکاری ها را داریم؟ بنده معتقد هستم که اولا برداشته شدن این تحریم ها یکی، دو سال طول می کشد و دوم این که کشور ما نیز هنوز آمادگی تغییر شرایط را ندارد. هنوز اقتصاد ما دولتی است. مخصوصا که در سال های اخیر خصولتی ها رشد یافته اند و قطعا اجازه نمی دهند که بخش خصوصی واقعی نقش خود را پیدا کند اما به نظر می رسد که پله پله، در حال بهبود شرایط هستیم.
آقای دکتر با توجه به سابقه ذهنی ای که از فعالیت های شما دارم شما به عنوان یک مدیر مولف شناخته می شوید. طبق گفته شما، قرار نیست تنها ماشین آلات بیاوریم. قرار نیست خام فروشی را ادامه دهیم. این مطالب پیش از این نیز گفته شده است اما انتظار می رود که شما این ها را عملیاتی کنید.
یکی از نگرانی ها این است که خوب است با دیگران بر اساس پروژه های مالی کار کنیم اما آیا ما اینجا آلبوم ماشین آلات آلمانی، اتریشی، ژاپنی و چینی خواهد بود؟ یا این ها سیاست گذاری خواهد داشت؟ بخش خصوصی را تا چه حد در این کار سهیم خواهیم کرد؟ و در مجموع بخش معدن و صنایع معدنی با یک انسجام پیش رفته و از این فرصت استفاده کند؟
در ابتدا باید یادآوری کنم که طی یکی، دو سال گذشته تاکید شده است. رهبری در این سال ها بر اقتصاد مقاومتی و ممانعت از خام فروشی تاکید داشته اند و خوشبختانه این موضوع مورد تاکید دولت نیز بوده است. ما بر این باوریم که یکی از محوری ترین موضوعات در اقتصاد مقاومتی و ممانعت از خام فروشی بحث معدن و صنایع معدنی است. همان طور که می دانید، کشور ما یکی از کشور های معدنی دنیا است. ما نزدیک به 70 نوع از مواد معدنی را در ایران را داریم. با این حالمتاسفانه 100 هزار کیلومتر از یک میلیون و 600 هزار کیلومتر  مربع کشور را طی 80 سال گذشته مورد اکتشاف قرار داده ایم و این نشان دهنده ضعف جدی ما است. ما برای این که به آن هدفی که در سوالتان مطرح کردیمد، ما در ایمیدور در نیمه دوم سال 92 و 93 از 200 هزار متر مربع، یعنی دو برابر 80 سال گذشته، کار اکتشافی را شروع کردیم.
خبر خوش ما به خوانندگان شما این است که اولین معدن ما که برای واگذاری به بخش خصوصی آماده شده است، معدن طلای نیکویه قزوین است. ما اصرار داریم قانون سیاست های اجرایی اصل 44 اجرا شود، از این رو، آگهی دعوت به سرمایه گذاری از بخش خصوصی را داده ایم. در مرحله اکتشاف شما می دانید که ریسک بالایی دارد و این ریسک را دولت و سازمان توسعه باید بپذیرد. اکتشاف هزینه بر است. اگرچه در این سال ها دولت مانع اکتشاف نشده است اما بخش خصوصی می گوید ریسک اکتشاف بالا است و از آن پرهیز می کند. در حال حاضر حدود 250 هزار کیلومتر مربع را در حدود نزدیک به 15 استان کشور به طور جدی شروع کردیم.
بنده معتقد هستم که در این معادن که لطف خداوندی به این ملت است به معادن اصلی و بزرگ خواهیم رسید. در این معادن بزرگ ما برای جلوگیری از خام فروشی و ایجاد اشتغال و توسعه باید بعد از استخراج برای صنایع معدنی سرمایه گذاری کنیم.
سرمایه گذاری در این بخش بسیار مهم است. به عنوان مثال، یکی از کشور های پیشرفته دنیا در سال 2010، به میزان 64 میلیارد دلار منابع معدنی استخراج کرده است. در این کشور، این مبلغ در چند چرخه در صنایع معدنی به 2 هزار و 100 میلیارد دلار رسید و برای 26 میلیون نفر اشتغال ایجاد کرد.
حال سوال اینجاست که در کشوری که معادن متخلف دارد و 60 درصد جدول مندلیف را دارد آیا باید واقعا جمع معدن و صنایع معدنی آن در جی. دی. پی، به 6 درصد برسد؟! این نشان دهنده این است که ما در این حوزه ضعف جدی داریم. ما حداقل باید به 16 درصد در جی. دی. پی برسیم. برای بهبود شرایط نخست این که باید تا آنجا که می توانیم بر سرمایه گذاران سهل بگیریم و اجازه دهیم سرمایه گذارن پول خود را در این حوزه وارد کنند و منفعت خوبی ببرند. این حوزه، حوزه ای است که چندین برابر ارزش افزوده ملی و چندین برابر اشتغال ایجاد می کند.
همان طور که می دانید ما با دو حوزه معادن نفت و گاز و سایر معادن روبرو هستیم. اما از سال 1330، سایه نفت بر اقتصاد کشور افتاد و حوزه معدن مغفول ماند. در مذاکراتی که با هیات های تجاری داشته ایم، آنها علاقمند بوده اند که در صنایع معدنی ورود پیدا کنند. روز پیش، در جلسه ای که با دو شرکت کره ای داشتم، آنها ابراز علاقمندی کردند که در کنار خلیج فارس و دریای عمران سرمایه گذاری کنند. آن ها می خواهند از مزایای سنگ آهن و گاز ما برای صادراتاستفاده کنند. برای ما چه امتیازی دارد؟ سنگ آهن و گازمان را به قیمت می فروشیم و اگر بتوانیم، خود ما از ارزش افزوده داخلی و اشتغال استفاده کنیم که امتیاز بزرگی برای کشور ما است. ایمیدرو باید در تمام حوزه های معدن و صنایع معدنی اعلام آمادگی کرده است که با شرکت های بزرگ همکاری کنیم.
می دانید که رییس جمهور در آبان ماه، سفری به فرانسه و ایتالیا در پیش دارند. از هم اکنون شرکت های ایتالیایی با ما در تماس هستند و آمادگی دارندکه در ایران سرمایه گذاری داشته باشند. چرا که تا به امروز شرکت ضمانت صادرات فرانسه و ایتالیا به دلیل تحریم حمایت های مالی از شرکت هایشان نمی کردند. ضمن این که به شرکت های خود اجازه فعالیت نمی دادند. اما امروز در نظر دارند که بعد از برجام هم اجازه فعالیت به شرکت های خود دهند و هم تامین مالی می کنند. در نتیجه به ایمیدرو پیشنهاد همکاری داده اند.
یکی از مسائل، ایجاد شادابی در متخصصین این حوزه است. در دانشگاه ها، رشته های معدنی داریم و افراد زیادی داریم که طی 30 سال گذشته در حوزه معدن کار کردند و آن را ترک کرده اند. رییس ایمیدرو برای ایجاد شادابی و انسجام در میان متخصصین این حوزه چه برنامه هایی دارد؟
ما سه موضوع را در دستور کار قرار داده ایم. شرکت های اکتشافی از تحصیلکردگان معدنی و بومی آن منطقه استفاده می کنند. یک یا دو نفر، از افراد با تجربه را برای هدایت آنها قرار داده ایم و امروز به صورت گروه هایی در آورده ایم و کار اکتشافی را به نیابت از ما انجام می دهند. بعد از اکتشاف، ما تعدادی شرکت متخصص با تحصیل کرده های متخصص در برخی از استان های محروم داریم. حداقل 16 شرکت با تعداد افراد بیش از شش نفر با مدارک تحصیلی کارشناس و کارشناس ارشد معدن را در کنار خود داریم. بعد از این که قرار داد ما با این شرکت ها تمام شد، آن ها تبدیل به یک برند می شوند.
دومین اقدامی که ما عملیاتی کرده ایم و در نیمه دوم سال توسعه می دهیم این است که ما به عنوان یک سازمان توسعه ای بر خود تکلیف می کنیم که نه تنها برای همکاران خودمان بلکه برای کلیه افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند، آموزش را ارتقا دهیم.
به همین دلیل با سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور و نظام مهندسی معدن قرار داد هایی بسته ایم. طبق این قرار داد ها، دوره های آموزشی چه در حوزه آموزش فنی و چه در حوزه ایمنی در سطح کارگری تا متخصص برگزار می شود. ما معتقد هستیم که در این حوزه باید به روز رسانی کنیم.
سومین مسئله این است که ما بر خود واجب می دانیم که با سرمایه گذاری های جدید، ایجاد اشتغال کتیم. به همین دلیل به بخش خصوصی داخلی و خارجی اعلام کرده ایم که ایمیدرو آمادگی حذف قانون تا 42 درصد، برای مشارکت در پروژه های معدنی بزرگ یا صنایع معدنی بزرگ را دارد. به همین دلیل سرمایه گذاران اگر برای پروژه هایی که در دست داریم، اعلام آمادگی کنند، استقبال می کنیم.
اگر یک گروه متخصص تشکیل شود و به شما مراجعه کند که پروژه اکتشافی به آنها واگذار شود ، ایمیدرو این کاررا می کند؟
صددرصد! این گروه می تواند به بخش اکتشاف ما مراجعه کند و ما طرح های متعددی داریم که می توانیم به آنها واگذار کنیم و قرار داد اکتشاف ببندیم.
یکی از آفت های صنعت ما، ملاحضاتی است که از سوی محافظان محیط زیست و گردشگری و اماکن تاریخی مطرح می شود. تا چه حد توانسته اید با این ملاحظات کنار بیایید؟
به نظر می رسد که مسئله محیط زیست و میراث فرهنگی، دو مسئله بسیار جدی برای مردم ما باید باشد و هست. مسئله محیط زیست به سلامت مردم و حفظ گونه های ما باز می گردد و باید آن ها را حفظ کنیم. میراث فرهنگی نیز به تاریخ ما باز می گردد و فرهنگ و هویت ما است. باید به آن افتخار کنیم. تاریخ ما خلاف تاریخ برخی از کشور ها اهمیت بسیار بالایی را به جایگاه زن اختصاص می داده تا آن جا که ایران، پادشاه زن نیز داشته است. در زمانی که فرهنگ جایگاهی در میان بشریت نداشته، ما لوح کوروش و داریوش را داشته ایم که بعد ها با آموزه های اسلامی کامل می شود. در نتیجه ما باید طوری کار کنیم که به میراث فرهنگی آسیبی نرسد تا این اصالت را نسل های بعدی نیز درک کنند.
اما آیا واقعا از جلوگیری از فعالیت یک معدن، محیط زیست اصلاح می شود؟ بنده معتقد هستم که سازمان محیط زیست حتما باید برای حفظ سلامت محیط زیست تاکید کند اما با توجه به تجربه بنده در عسلویه ، توانستیم مشکل معدن شن و ماسه را با حمایت از محیط زیست و حمایت و ایجاد امکانات ، هم از محیط زیست حفاظت کنیم و هم مشکل ترابری و معدن شن و ماسه منطقه پارس جنوبی را حل کنیم.
این مثالی است تا نشان دهد، سازمان محیط زیست باید تمام سخت گیری ها را برای ضوابط زیست محیطی اعمال کند. اما باید بگوید که ما چه کارهایی انجام دهیم تا مجوز کار را صادر کند. اما امروز محیط زیست می گوید به هیچ عنوان مجوز نمی دهد و هیچ راه حلی برای رفع مشکل قائل نمی شود.
در سال 1369 از یک کارخانه فولاد در برزیل بازدید کردم. این کارخانه بزرگ که ورق فولادی می ساخت در میان جنگل واقع شده بود. همان طور که می دانید زنبور برای تولید عسل به هوای پاک نیاز دارد. اگر هوا آلوده باشد، زنبور ها مهاجرت می کنند. مدیر کارخانه تولید فولاد اولویت چندم وی بود. هر روز صبح اولین کاری که انجام می داد این بود که آمار تولید عسل را بررسی می کرد. طبق قرار دادی که با محیط زیست این کشور داشت، این کارخانه موظف بود در صورتی که میزان تولید عسل پایین بیاید، به همان میزان تولید کارخانه خود را کاهش دهد. این قانونی بود که محیط زیست اعلام کرده بود و به موجب این شرط، با ساخت این کارخانه در میان جنگل موافقت کرده بود. لذا این اهمیت دارد که محیط زیست ما رویکرد خود را از «مجوز نمی دهم» به این سمت که «با شروط سختگیرانه و قاطعانه مجوز می دهم» تغییر دهد. به بیان دیگر باید بگوید که شرط صدور مجوز چه چیزی است. در میراث فرهنگی نیز باید همین طور باشد.
یکی از بزرگترین مشکلات مواد معدنی حمل و نقل است. راه آهن می تواند در این زمینه نقش آفرین باشد. در این زمینه چه کرده اید؟
همین طور است. اگر راه آهن نباشد، این صنعت توسعه پیدا نمی کند. در حال حاضر که سوخت ما سوپسیت دارد. اگر قیمت ها واقعی شود، حمل و نقل جاده ای برای موارد خاص استفاده خواهد شد و این راه آهن است که باید مواد معدنی و فولاد را هزار ها کیلومتر جا بجا کند. ما جلسات خوبی را با راه آهن داشته ایم و کمیته مشترکی ایجاد کرده ایم که اقدامات خوبی را در این زمینه داشته ایم. راه آهن در زمینه همکاری با ما اولا گلوگاه های راه آهن را متوجه شده است. به عنوان مثال در حوزه سنگان که ما آن را عسولیه دوم نام نهادیم نزدیک به یک میلیارد تن، سنگ آهن در این منطقه داریم. اما با حوزه های جدید اکتشافی این عدد به دو یا سه برابر می رسیم. برای جا بجایی آن، طبیعتا نیاز به راه آهن داریم. برای ساخت زیر ساخت های این حمل و نقل، گلوگاه ها مشخص شده است و حتما باید از سنگان تا تربت حیدریه دو خطه شود. دومین مسئله، کمبود واگن است که کارهایی در این زمینه نیز انجام شده است و مسئله سوم برابری قیمت است. در حال حاضر قیمت راه آهن از جاده بالا تر است. در راستای همکاری ما با راه آهن، قیمت ها در سال 94 افزایش نیافته است.
به نظر شما شبکه معدنی راه آهن را می توان از شبکه مسافر و بار جدا کرد. چرا که آن ایمنی های خاصی می خواهد.
به نظر از نظر هزینه منطقی نیست و هیچ جای دنیا چنین کاری را سراغ ندارم. در این راستا، اصلاح روش ریل به گونه ای که سرعت قطار را افزایش دهد و نیز دو خطه کردن ریل ها در برخی از مسیر ها می تواند راهکار بهتری باشد.